Foutloos leren

Het gezinsbedrijf heeft voordelen. Dit jaar, door VN uitgeroepen tot ‘het jaar van..’, worden deze voordelen alom geprezen. Maar de bekende kanttekening, dat voordelen ook worden vergezeld van nadelen, is ook hier van toepassing denk ik. Het is goed om ook die onder ogen te willen zien. Niet om altijd de zwartkijker te willen zijn, maar veeleer om tot inzichten te komen, dit ondernemingsmodel beter te begrijpen. En daarmee het gezinsbedrijf ‘toekomstproof’ te maken.

In de land- en tuinbouw is de familiehistorie vaak verbonden met het gezinsbedrijf. Generatie op generatie worden bedrijven overgedragen. Die overdracht doen we veelal in een samenwerkingsperiode. Die tijd wordt benut voor vermogensvorming en een soort test en vorming van ondernemerskwaliteiten. Beide vormingsprocessen kunnen strubbeling veroorzaken.

Het bedrijf dat op deze manier is ontstaan, heeft door die historie vaak heel veel meerwaarde, waaronder ook veel emotionele waarde. Het verliezen van het bedrijf is dan ook niet enkel een financiële aderlating. Hier ligt een basis voor strubbelingen. Noem het rentmeesterschap versus ondernemerschap.
Jaren geleden, ik was enthousiast boerenjochie, en wilde gráág helpen op de boerderij. Het was voorjaar. Enkele droogstaande koeien wilde mijn vader naar buiten doen. Die koeien werden halters opgestoken. Opa stond buiten de stal om te helpen aandrijven. Pa kwam buiten met de eerste koe, die zich niet makkelijk gewonnen gaf. Een rondje over het erf tot gevolg. Vasthouden, vasthouden! Niet loslaten! schreeuwde opa. Vader sliste wat niet nader te benoemen verwensingen richting… de koe, zullen we zeggen. De volgende was een heel oude koe. Ik wilde die graag naar de wei leiden. Ik was echter zeven jaar, en vond toen dat ik heel mans was. Pa twijfelde echter. Toch kreeg ik een kans. Ik kreeg instructies. Kort bij de kop vasthouden, vóór de koe blijven. En als ze er vandoor gaat, gewoon loslaten hoor, zei pa. Daarnet had ik toch anders gehoord? Afijn, Alie kwam rustig met me mee richting de deuropening in de stal. Daar zag ze het licht, en zag ze haar kans schoon. Voor ik het doorhad lag ik op de grond en rende Alie over me heen.

Loslaten en vastgrijpen, een veelal moeizaam proces tussen overdrager en opvolger. Maar zó belangrijk om daarvan de essentie te willen begrijpen. Ik heb immers niet leren koeien geleiden van enkel te zien hoe dit moet. Ervaren, ondergaan voor de opvolger. Vertrouwen geven en kansen bieden door de overdrager. Gezinsbedrijven van de toekomst, bouwen aan hun continuïteit door ook opvolging goed te willen regelen. Dat mag met vallen en opstaan, zoals we allemaal ooit leerden lopen.

John Hilhorst
Voorzitter NAJK