Op woensdag 18 juni bespreekt de Tweede Kamer of bepaalde landbouwdossiers al dan niet controversieel worden verklaard. In aanloop naar dit debat heeft NAJK samen met LTO een duidelijke boodschap afgegeven aan de Kamerleden: stel cruciale landbouwonderwerpen zoals stikstof, mest, dierwaardige veehouderij en pachtwetgeving níet uit.

De agrarische sector verkeert in grote onzekerheid sinds de val van het kabinet. Juist nu is het belangrijk om door te pakken op dossiers die al in gang zijn gezet. Vertraging is niet in het belang van Nederland en al helemaal niet van de Nederlandse land- en tuinbouw.

Belangrijke punten uit onze inbreng:

1. Het startpakket op het stikstofdossier had onlangs groen licht gekregen van de Tweede Kamer en kan niet langer wachten. Nog dit jaar moet de spoedwetgeving aangeboden worden om de KDW uit de wet te halen. Emissiereductiedoelen in te voeren en uit te werken middels doelsturing. Een legalisatieprogramma te ontwikkelen voor PAS-melders en interimmers met een hedendaags referentiemoment. En de rekenkundige ondergrens juridisch te introduceren.
2. Het Convenant Dierwaardige Veehouderij stond op het punt om afgerond te worden na een intensief proces. Met meer duidelijkheid over de algemene maatregelen van bestuur (AMvB) waarin wordt beschreven hoe een dierwaardige veehouderij er in 2040 uit moet zien. De behandeling van de AMvB moet doorgang vinden, zodat de invoeringsdatum van 1 juli gehaald kan worden en daarmee de benodigde duidelijkheid wordt gegeven.
3. De omslag naar doelsturing is ingezet, onder meer met het 8e actieprogramma Nitraatrichtlijn. Deze verschuiving biedt boeren en tuinders ruimte om acties te ondernemen die het beste bij hun bedrijfsvoering passen, met als doel een nog verdere verbetering van de waterkwaliteit in Nederland op een manier die beter aansluit bij de praktijk. Hiervoor is het noodzakelijk dat het begrote budget hiervoor in de voorjaarsnota doorgang krijgt.
4. Ook de pachtwetgeving stond in de startblokken, nadat er brede politieke steun was voor de ingeslagen koers. Na jarenlange vertraging is het van belang nog dit jaar de huidige pachtwetgeving te vervangen. Deze wetgeving sluit onvoldoende aan bij de praktijk en de transitieopgaven die er liggen voor het landelijk gebied. Een nieuwe pachtwet is cruciaal om jonge boeren toekomst te bieden en duurzaam grondgebruik te stimuleren.
   Door het wegvallen van de derogatie is er een groot mestprobleem ontstaan. Dat raakt de melkveehouderij enorm. De sector wil graag een generieke korting voorkomen. Daarom zijn NAJK en LTO in samenwerking met andere sectorpartijen en het bedrijfsleven met een extensiveringsregeling gekomen die de minister heeft begroot in de voorjaarsnota. Boeren en bedrijfsleven staan klaar om deze regeling tot een succes te maken, maar dan moet de regeling wel doorgang vinden met bijbehorend budget.
   De Europese discussie rondom het toekomstige Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) en het Meerjarig Financieel Kader (MFK) loopt door. In de komende maanden worden de voorstellen voor zowel het GLB alsook het MFK verwacht. Deze hebben in potentie een grote impact op de Nederlandse landbouw voor de komende jaren. Nederland zal zich daartoe moeten verhouden door kleur te bekennen en een actieve rol op EU niveau te spelen. NAJK en LTO roepen daarom op om specifiek op het GLB en het MFK met duidelijke en door de Tweede Kamer gedragen Nederlandse standpunten te blijven werken. Alleen op die manier kunnen de belangen van de Nederlandse landbouw in Europa ook in de komende maanden behartigd blijven worden.
   Daarnaast vraagt NAJK aandacht voor drie grote knelpunten binnen het stikstofdossier:
   Geen oplossing voor PAS-melders en interimmers zonder NB-vergunning;
   Een onbetrouwbaar systeem voor vergunningverlening;
   Gebrek aan structureel beleid en uitvoeringskracht voor zowel stoppers als doorgroeiers.

Lees hier onze volledige inbreng omtrent beide debatten (‘Groslijst controversieel verklaren’ en ‘Stikstof en mestbeleid’) of lees hier onze volledig onderbouwing voor het stikstofdebat.

Vandaag heeft de ministeriële commissie Economie en Natuurherstel (MCE&N) haar contourenbrief gepresenteerd waarin de basis is gelegd over hoe dit kabinet het stikstofdossier wil vlottrekken. Volgens NAJK is die basis gelukt, maar ontbreekt er nog altijd een langjarig programma waarin legalisering, vergunningverlening en emissiereductie samen komen. Dit komt volgens kabinet door het ontbreken van een langjarig budget in de Voorjaarsnota. “Beseffen de coalitiepartijen zich dat zonder langjarig budget er geen langjarig programma gemaakt kan worden die legaliseert, nieuwe projecten vergund en emissiereductie mogelijk maakt.”, aldus Roy Meijer voorzitter NAJK.

In december vorig jaar deed de rechter uitspraken in de zaken Amercentrale en Rendac. Sindsdien is het intern salderen niet langer vergunningsvrij en zit Nederland volledig op slot. De MCE&N werd opgericht en de afgelopen maanden heeft NAJK zich hard gemaakt voor een volwaardige oplossing voor het stikstofdossier waarin we al sinds 2019 verzeild zijn geraakt. Als we Nederland van het slot willen krijgen is een totaaloplossing nodig. NAJK is vanaf dag één helder geweest: los het op met daadkracht en geef duidelijkheid over welk opties jonge boeren en tuinders hebben ook als is de boodschap niet altijd prettig is. Jonge boeren en tuinders willen hun schouders onder grote opgaves zetten, maar die inspanning moeten dan ook daadwerkelijk ergens toe leiden.

Een startpakket; een gebrek aan concreetheid en middelen

De brief die de minister van LVVN vandaag naar de Tweede Kamer stuurde betreft een zogenoemd startpakket. De landbouw moet een emissiereductie realiseren van 42% tot 46%. Deze reductie moet op bedrijfsniveau worden behaald via doelsturing. De doelstelling wordt naar beneden bijgesteld door het aandeel stoppende bedrijven, de autonome daling. Daarnaast komt er een regionale maatwerkaanpak rondom De Veluwe en De Peel. Hiervoor is 600 miljoen euro gereserveerd in de Voorjaarsnota. Daarnaast zet het kabinet 1,6 miljard euro in wat voortkomt uit het budget van in totaal 5 miljard uit het Hoofdlijnenakkoord. Dit budget wordt gebruikt voor vrijwillige opkoop, tijdelijke extensivering van de melkveehouderij en doelsturing. Door het ontbreken van langjarige financiering, kan er nog geen langjarige totaaloplossing ontwikkeld worden door het kabinet. Zowel de totaaloplossing als het bijbehorende budget worden door het kabinet pas na de zomer verwacht. “De grote vraag voor ons is of het kabinet dan wel genoeg middelen krijgt van de coalitiefracties in de Tweede Kamer. Zo niet, dan strand deze poging mogelijk ook.”, aldus Meijer.

Conclusie

De eerst stappen zijn gezet, maar er is zeker geen sprake van een totaaloplossing. Er is werk aan de winkel voor het kabinet en de coalitiepartijen in de Tweede Kamer om eind augustus wel met zowel budget als een totaaloplossing te komen. “Zo niet, dan helpen we dit land en onze sector economisch om zeep en dat is onverantwoord”, stelt Meijer. NAJK zal daarom de komende maanden volop in gesprek gaan met de MCE&N.

Verdieping

Waar toetst NAJK het plan van de MCE&N op?

NAJK vindt een totaaltoplossing pas geslaagd als er een positief antwoord gegeven kan worden op de onderstaande vragen:

1. Krijgen PAS-melders en interimmers een onherroepelijke natuurbeschermingswetvergunning (NB-vergunning)?
2. Komt er een betrouwbaar, voorspelbaar en snel afwikkelend NB-vergunningensystematiek?
3. Komt er structuurbeleid met uitvoeringskracht waarin boeren die vrijwillig willen stoppen en boeren die willen doorgaan financieel, fiscaal en ruimtelijke ordening technisch worden ondersteund?

PAS-melders en Interimmers

NAJK ziet op dit vlak zowel negatieve en als positieve punten. NAJK is negatief over het feit dat interimmers niet benoemd worden in de brief. “Deze groep ondernemers wordt stelselmatig door dit kabinet vergeten en dat is triest.”, aldus Meijer. Tevens is er geen duidelijke oplossingsrichting geformuleerd voor de legalisatie van PAS-melders en interimmers. NAJK is zeer bezorgd over wat dit betekent voor de handhavingszaken die nu lopen bij onder andere PAS-melders. NAJK hoopt op een snelle invoering van een rekenkundige ondergrens die genoeg onderbouwing biedt om handhaving tegen te gaan. NAJK vraagt zich af of de rekenkundige ondergrens ook een onherroepelijke NB-vergunning oplevert voor PAS-melders en interimmers. “Een onherroepelijke NB-vergunning geeft zekerheid die deze groep verdient.”, zegt Meijer.

Positief is wel dat het kabinet de gehele vergunningensystematiek wil herzien. “Dat biedt aanknopingspunten voor nieuwe legalisatiemethoden voor PAS-melders en interimmers. Voor NAJK is die oplossing een nieuwe hedendaagse referentiedatum voor zij die geen NB-vergunning hebben in combinatie met stikstofemissie reductie doelen voor de sector.”, stelt Meijer. NAJK zal hierover met de MCE&N verder in gesprek gaan.

Is er een betrouwbaar, voorspelbaar en snel afwikkelende vergunningensystematiek?

NAJK ziet dat het kabinet stappen heeft gezet in de juiste richting. Zo wordt er gewerkt aan een rekenkundige ondergrens die deposities tot 1 mol vrijstelt van vergunningsplicht, een alternatief voor de KDW in de wet en de huidige systematiek van vergunningverlening wordt op de (middel) lange termijn herzien. Daarnaast wil het kabinet werken aan zogenaamde significantiestroken van 250 meter rondom stikstofgevoelige hexagonen in Natura2000gebieden waarin alle sectoren op gebiedsniveau emissies dienen te reduceren. Het kabinet wil dit concreet uitwerken rondom twee gebieden: De Peel en de Veluwe. Dit in combinatie met het invoeren van doelsturing waarin zij die al stappen hebben gezet worden beloond. Een aanpak die in de basis goed aansluit op de inzet van NAJK.

Een stuk kritischer is NAJK op de vraag of dit voldoende is om te voldoen aan het aditionaliteitsbeginsel waarin aangetoond moet worden welke maatregelen er getroffen worden om verslechtering van de natuur tegen te gaan. Als de overheid dit niet goed onderbouwd, kan niemand intern of extern salderen. De landsadvocaat zegt hierover: “Zonder gebiedsgerichte doorrekening van de effecten en zonder bedoelde aanvullende gebiedspecifieke bronmaatregelen en natuur(herstel)maatregelen, inclusief tijdige uitvoering en goede borging, is geen sprake van het door u gewenste perspectief op juridisch houdbare vergunningverlening.” Aangezien deze doorrekeningen niet meegestuurd zijn, is het onduidelijk of deze maatregelen voldoende zijn om te voldoen aan het additionaliteitsbeginsel.

NAJK is dan ook sceptisch of deze maatregelen een betrouwbaar, voorspelbaar en snel afwikkelend vergunningensystematiek opleveren. “Zo lang niet wordt voldoen aan het additionaliteitsbeginsel blijft vergunningverlening juridisch onmogelijk. Legalisering, verduurzaming, emissiereductie, bedrijfsontwikkeling en bedrijfsovernames staan hierdoor nog altijd op de tocht.”, aldus Meijer.

Wel of geen structuurbeleid met uitvoeringskracht

NAJK is van mening dat geborgde emissiereductie door alle sectoren, maar ook het beheren van gronden met bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer in een directe strook om het Natura2000gebieden het meeste effect hebben op het verbeteren van de natuur. Daarom begrijpt NAJK de aanpak van dit kabinet als het gaat om het aanleggen van stroken rondom stikstofgevoelige hexagonen. NAJK vindt wel dat jonge boeren in deze stroken gelijk boter bij de vis moeten krijgen. “Je moet als jonge boer kunnen schakelen. Wat mijn mogelijkheden zijn? Welke keuzes moet ik hiervoor maken? Wat heb ik hiervoor nodig? Wie helpt mij hierbij? Pas dan krijg je beweging.”, aldus Meijer. Die duidelijkheid ontbreekt volgens NAJK.

Daarom moet voor bedrijven in de stroken van 250 meter rondom Natura2000gebieden De Peel en de Veluwe zo snel mogelijk duidelijk worden wat ze moeten doen en hoe de overheid hen hierbij ondersteunt. Denk aan het mogelijkheden voor verplaatsing buiten de zone, hulp bij extensiveren, hulp bij innoveren of hulp bij vrijwillig bedrijfsbeëindiging. NAJK gaat hierover in gesprek met zowel haar afdelingen rondom de Peel als rondom de Veluwe, zodat zij met die input naar de MCE&N kan.

NAJK is wel blij dat uitvoeringskracht mogelijk via nieuwe publiek-private samenwerkingsvormen een aandachtspunt is voor de MCE&N. Volgens NAJK zijn vernieuwde vormen van productschappen of een dienst landelijk gebied zeer gewenst.

Extensiveringsregeling

Het kabinet geeft in de Kamerbrief weer dat zij werkt aan een tijdelijke, vrijwillige extensiveringsregeling voor de melkveehouderij. NAJK is zeer verheugd om te zien dat hier een substantieel bedrag van €627 miljoen voor beschikbaar is gemaakt (2025-2029). NAJK pleit al geruime tijd voor deze vrijwillige extensiveringsregeling die voor verlichting van de mestmarkt kan zorgen. “Deze vrijwillige extensiveringsregeling is één van de weinige maatregelen die oplossing bied aan meerdere uitdagingen. De vrijwillige extensiveringsregeling kan een aanzienlijk positieve impact maken op de gespannen mestmarkt. Nog belangrijker is de rol die deze regeling kan hebben in het voorkomen van een generieke korting. Bijvangst is dat deze regeling ook een positief effect heeft op emissiereductie van stikstof en broeikasgassen.” aldus Ruben Klein Teeselink, portefeuillehouder melkveehouderij bij NAJK. Vooruitlopend op conclusies over de impact is het essentieel om de exacte invulling van de vrijwillige extensiveringsregeling te weten. Dat de regeling vrijwillig is en melkveehouders er zelf de keuze voor kunnen maken is in elk geval positief.