De Europese Commissie presenteerde op 16 juli haar voorstellen voor het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) 2028–2034 en het Meerjarig Financieel Kader (MFK), de Europese meerjarenbegroting. Deze plannen zijn van grote betekenis voor jonge boeren en tuinders in heel Europa: zij bepalen in grote lijnen welke steun, ontwikkelkansen en beleidsruimte er de komende jaren vanuit Brussel beschikbaar zijn.

NAJK is gematigd positief over de richting van de voorstellen, maar ziet ook duidelijke zorgen. Het positieve nieuws is dat Eurocommissaris Hansen expliciet heeft aangekondigd dat het budget voor jonge boeren binnen het GLB verdubbeld wordt: van 3% naar 6% ten opzichte van de huidige percentages. Met deze verdubbeling komt er aanzienlijk meer ruimte om jonge boeren gericht te ondersteunen bij bedrijfsovername, investeringen en innovatie.

 Tegelijkertijd is het totale GLB-budget in deze voorstellen lager dan in de huidige periode. Dat is zorgwekkend, zeker gezien de grote maatschappelijke opgaven die op het landbouwbeleid afkomen, zoals klimaatverandering, dierenwelzijn en de waterkwaliteit. De verlaging treft met name de budgetten die nu zijn ondergebracht in pijler 2, het onderdeel dat zich juist richt op plattelandsontwikkeling — juist daar waar veel regelingen voor jonge boeren, innovatie en duurzame ontwikkeling worden ondergebracht.

 Daarnaast dreigt het gemeenschappelijke karakter van het GLB verder te verwateren. In de nieuwe voorstellen krijgen lidstaten opnieuw veel ruimte voor eigen interpretatie en nationale invulling. Daarmee wordt het risico op een ongelijk speelveld tussen boeren in verschillende EU-landen groter. Een Nederlandse boer zou hierdoor met strengere eisen kunnen worden geconfronteerd dan zijn collega over de grens. NAJK vindt dat onacceptabel: het GLB moet boeren in Europa gelijke kansen bieden.

 Inzet jonge boeren lijkt resultaat te hebben

De afgelopen maanden heeft NAJK, samen met Europese collega-organisaties zoals CEJA, intensief ingezet op een toekomstgericht landbouwbeleid waarin jonge boeren centraal staan. Er is gesproken met Europarlementariërs, Kamerleden, ministeries en maatschappelijke organisaties. Een eerste analyse van de vandaag gepresenteerde voorstellen laat zien dat deze inzet effect heeft gehad.

“Het is positief dat Europa generatievernieuwing en jonge boeren nu expliciet benoemt als prioriteit binnen het GLB,” zegt Gerben Boom, portefeuillehouder Internationaal bij NAJK. “En de verdubbeling van het budget voor jonge boeren is echt een belangrijke erkenning. Tegelijkertijd moeten we realistisch blijven: veel hangt nu af van hoe Nederland deze ruimte gaat benutten. Zonder een krachtige nationale invulling die oog heeft voor een gelijk speelveld in Europa blijven het mooie woorden.”

 Oproep aan Den Haag: benut de ruimte, voorkom ongelijkheid

NAJK roept het ministerie van LVVN, Financiën en de leden van de Tweede Kamer op om de geboden ruimte in de Europese voorstellen om te zetten in concrete, praktische maatregelen binnen het Nationaal Strategisch Plan. Daarbij is het essentieel dat jonge boeren en tuinders optimaal profiteren van de verdubbeling van het budget waardoor bedrijfsovernames weer makkelijker worden. Tegelijkertijd moet worden voorkomen dat Nederland met extra nationale eisen het speelveld voor Nederlandse boeren oneerlijk zwaarder maakt dan dat van collega’s in andere lidstaten.

Alleen met een goed doordacht NSP, dat kansen biedt én het gelijke speelveld bewaakt, kunnen jonge boeren echt verder. NAJK zal de voorstellen de komende periode verder analyseren en het gesprek voortzetten met Nederlandse en Europese beleidsmakers. Het doel is helder: een landbouwbeleid dat jonge boeren en tuinders niet alleen noemt, maar ook echt verder helpt.

‘Jonge boeren willen vooruit – dit voorstel biedt perspectief’

NAJK presenteert vandaag het Stikstofvoorstel dat gezamenlijk is opgesteld met alle provincies (IPO), gemeenten (VNG), waterschappen (UvW) en LTO Nederland. Dit voorstel vormt een belangrijke eerste bouwsteen voor het terugdringen van stikstofuitstoot, het op gang brengen van vergunningverlening en het reduceren van stikstofemissies. “Jonge boeren en tuinders willen door en aan een oplossing werken, maar dat kunnen ze niet alleen. We zijn blij dat we provincies, gemeenten en waterschappen hebben overtuigd van onze inhoud. Zij steunen onze positie en versterken daarmee de toekomstgerichte belangen van jonge boeren en tuinders in Den Haag,” aldus Roy Meijer, voorzitter NAJK.

Erkenning voor problemen jonge boer en tuinder

De grote meerwaarde van dit voorstel is dat alle lagere overheden belangrijke knelpunten erkennen. Zo vinden zij dat PAS-melders en interimmers al jaren onterecht in de kou staan en gelegaliseerd moeten worden. “Dat lijkt logisch, maar bijvoorbeeld het legaliseren van interimmers is in het kabinet nog geen gelopen race,” aldus Meijer. Ook erkennen deze overheden dat deze groepen vastzitten en pas kunnen reduceren met een geldige Natuurbeschermingswetvergunning. NAJK is blij dat deze constatering nu ook vanuit de overheid komt. Daarnaast erkennen de partijen dat in Natura2000-zones het bestaansrecht van de sector net zo zwaar weegt als het natuurbelang. “Dit is een helder en belangrijk signaal voor ondernemers die zich daar bevinden,” stelt Meijer.

Steun voor oplossingen voor ondernemers die door willen

In dit voorstel wordt een oplossingsrichting aangedragen waarbij PAS-melders en interimmers niet langer dertig jaar terug hoeven voor hun vergunningsreferentie, maar kunnen uitgaan van het heden. Legalisering blijft nu uit, omdat veel bedrijven zich sinds die tijd te goeder trouw hebben ontwikkeld en daardoor niet meer passen in de oude referentie. NAJK vindt het onbegrijpelijk dat bestaande emissies niet gelegaliseerd worden, terwijl hun depositie al is meegenomen in stikstofberekeningen. “Legaliseer je deze bedrijven met hun feitelijke gebruik, dan komt er geen gram depositie bij. Sterker nog, door legalisatie gaat de depositie afnemen, omdat deze bedrijven met een natuurbeschermingswetvergunning in de hand in staat worden gesteld om te reduceren,” aldus Meijer. Daarnaast moet vergunningverlening weer op gang komen voor ondernemers met een Natuurbeschermingswetvergunning, want ook deze bedrijven zitten inmiddels vast. NAJK is vooral blij dat lagere overheden dit erkennen en samen met de ondertekenaars aan deze oplossing willen werken.

Daarnaast steunen de lagere overheden de omslag naar doelsturing in het stikstofbeleid. In het voorstel is afgesproken dat na wettelijke verankering provincies en gemeenten het maatregelenbeleid, zoals verplichte voer- of stalmaatregelen, vervangen door emissiereductie op basis van doelsturing. “Ondernemers komen aan het roer van hun eigen emissiereductie en kunnen zelf de maatregelen kiezen die zij hiervoor nodig achten. Doelsturing is hiermee een blijvertje, ondanks de val van dit kabinet,” stelt Meijer. Elke ondernemer wordt verantwoordelijk voor het behalen van het tussendoel in 2030 en het hoofddoel in 2035. Dit gebeurt op basis van een absolute norm, niet met een reductiepercentage, zodat wordt voorkomen dat zij die al veel emissies hebben gereduceerd benadeeld worden.

Een belangrijk element voor NAJK is dat dit voorstel een uitvoerbaar structuurbeleid bevat waarin zowel boeren die door willen als boeren die vrijwillig stoppen goed worden ondersteund. Er komt aandacht voor betere stoppersregelingen, fiscale stimulansen voor blijvers en ruimte in het ruimtelijk beleid – zoals nieuwvestiging bij bedrijfsverplaatsing en vergroting van bouwblokken. Ook wordt gepleit voor nieuwe publiek/private samenwerkingen waarin boeren, bedrijfsleven en overheden samen emissiereductie vormgeven. “Alleen samen kunnen we dit vormgeven. Enkel een overheid gaat dit niet voor elkaar krijgen,” aldus Meijer. Hiervoor is veel rijksbudget nodig om ondernemers te stimuleren in de juiste investeringen.

Impact door samenwerking

NAJK herkent in dit voorstel veel van haar eigen stikstofinzet en is mede-initiatiefnemer. Door samen op te trekken met overheden en belangenorganisaties wordt de boodschap sterker in politiek Den Haag, richting ministeries en bij de formatietafel. “Onze leden willen geen stilstand meer, maar duidelijkheid en een eerlijke kans op een toekomst. Dit voorstel sluit aan op wat wij al vaker hebben ingebracht. Doordat we nu met drie van de vier overheidslagen en LTO samen optrekken, staan we sterker en vergroten we de kans dat dit echt wordt opgepakt in Den Haag,” zegt Meijer. Daarom heeft het NAJK-bestuur, bestaande uit alle provinciale AJK’s, besloten dit voorstel te steunen.

Vervolgstappen

Dit voorstel is de eerste bouwsteen. “Het is nu aan minister Wiersma en het kabinet om deze handreiking op te pakken voor het startpakket, dat de minister na de zomer aan de Tweede Kamer wil presenteren. Politieke partijen kunnen ook profiteren van dit breed gedragen voorstel voor hun verkiezingsprogramma’s,” zegt Meijer. NAJK ziet kansen in de nieuwe formatie. Omdat zoveel overheden en LTO het steunen, kunnen formerende partijen dit voorstel niet negeren,” besluit Meijer.

NAJK blijft betrokken bij de inhoud en uitwerking en zal het perspectief van jonge boeren en tuinders bij elke stap blijven verdedigen.

Donderdag 3 juli heeft Staatssecretaris Rummenie de Besluitenbrief Pachtherziening gepubliceerd. In deze brief zijn de gemaakte keuzes voor de herziening van de pachtwetgeving bekend gemaakt. Het voorstel van onder andere NAJK en LTO biedt samen met de initiatiefnota van VVD en Groenlinks-PVDA de basis voor de gemaakte keuzes. “Rummenie heeft eerder al laten zien stappen te willen zetten op dit dossier, met deze brief maakt hij dit concreet. De gemaakte keuzes bieden jonge boeren en tuinders echt langjarige zekerheid als het gaat om pachtgronden” aldus Merel Straathof, portefeuillehouder Leefomgeving bij NAJK.

De noodzaak van langjarige pacht

Voor jonge boeren en tuinders is het van belang dat er voldoende toegang is tot pachtgronden met een lange looptijd. Ook moeten er tussen pachter en verpachter prijsafhankelijke afspraken gemaakt kunnen worden over duurzaamheid. Daarnaast is het voor grondmobiliteit belangrijk dat de bedrijfsmatigheidstoets gaat voorkomen dat landbouwgronden niet-agrarisch worden beheerd. In een eerdere reactie maakte NAJK duidelijk waarom het huidige pachtstelsel het in praktijk nagenoeg onmogelijk maakt om duurzaam en langlopend te (ver)pachten. Terwijl jonge boeren langjarige zekerheid zo hard nodig hebben om hun bedrijven te kunnen door ontwikkelen. De genomen besluiten brengen hier verandering in aan en biedt jonge boeren wat ze nodig hebben. Een overzicht van de belangrijkste elementen van het nieuwe pachtstelsel is opgenomen in de tabel onderaan dit persbericht, afkomstig uit de Besluitenbrief pachtherziening.

Nieuwe vormen van pacht

Het nieuwe pachtstelsel vergroot de mogelijkheden voor jonge boeren om langjarig grond te pachten. Zo wordt de looptijd van kortlopende pachtcontracten verruimd naar maximaal 12 jaar. Tegelijkertijd wordt deze vorm van pacht ontmoedigd door een oplopend prijsstelsel, waarbij de regionorm als bovengrens geldt. Dit maakt kortlopende pacht financieel minder aantrekkelijk, maar flexibiliteit blijft behouden. Daar staat tegenover dat voor nieuwe reguliere (langjarige) pachtcontracten de verpachter niet langer gebonden is aan de regionorm. Dit vergroot de prijsvrijheid en maakt het voor grondeigenaren aantrekkelijker om langdurig te verpachten. Ook worden er twee nieuwe pachtvormen toegevoegd. Als eerst duurzaam langlopende pacht, dit biedt de mogelijkheid langjarig (>24 jaar) te verpachten tegen voorwaarden die passen bij de wensen van pachter én verpachter. Als tweede natuurpacht. Deze pachtvorm gaat gelden voor gronden met een natuurbestemming. Door de minimale looptijd van 6 jaar, met de voorwaarde dat beheersafspraken flexibel zijn als dit nodig is voor het natuurdoel, krijgen boeren veel langer zekerheid op het beheer van deze gronden.

Handreiking en convenant

Het ministerie werkt ook aan een handreiking voor, en een convenant met medeoverheden over de inrichting van duurzaam pachtbeleid. Langjarigheid is hierin een belangrijk component. “Overheden dienen het juiste voorbeeld te geven, een convenant met afspraken over langjarige duurzame verpachting van overheidsgronden stemt NAJK dan ook zeer positief”, aldus Straathof.

Vervolg

De keuzes worden tegen het eind van de zomer doorvertaald naar een concreet wetsvoorstel. Als alles spoedig verloopt, kunnen jonge boeren en tuinders vanaf 2028 profiteren van de nieuwe wetgeving. “De komende maanden blijft NAJK zich inzetten voor de puntjes op de i. Op naar een pachtstelsel dat aansluit bij de wensen van pachter en verpachter én bijdraagt aan verduurzaming van de agrarische sector”, aldus Straathof.

Tabel: Pachtvormen op hoofdlijnen

Bron: Besluitenbrief Pachtherziening, LVVN, 3 juli 2025.

NAJK-bestuurder Peter Meedendorp is op 2 juli op de algemene ledenvergadering van CEJA, de Europese jonge boeren, opnieuw verkozen als voorzitter. De andere leden van het CEJA-bestuur komen uit Letland, Zweden, Oostenrijk en Italië.

 

NAJK is blij en trots dat Peter, als Nederlandse jonge boer en NAJK-er, zijn voorzitterschap mag voortzetten. De afgelopen twee jaar was de uit Groningen afkomstige akkerbouwer ook al CEJA-voorzitter.

De afgelopen jaren heeft hij samen met zijn team, de Europese jonge boeren al flink op de kaart gezet. Met als belangrijke resultaten de oprichting van een grond-observatorium, de openstelling van de Europese investeringsbank voor jonge boeren en flexibele investeringssteun in het GLB.

Meedendorp: “Ik vind het super om mijn voorzitterschap voort te zetten. Jonge boeren in Europa vragen om continuïteit en daadkracht in een tijd vol onzekerheden en daar ga ik me dus volop voor inzetten!”

De komende periode richten CEJA en NAJK zich op het vergemakkelijken van EU-wetgeving, de positie van jonge boeren in het nieuwe GLB en op de aangekondigde strategie voor generatievernieuwing en bedrijfsovername.

NAJK vindt sterke vertegenwoordiging van jonge boeren op Europees niveau van groot belang. CEJA speelt hierin een cruciale rol, juist in een tijd waarin het Europees landbouwbeleid voor ingrijpende veranderingen staat.

Lees hier het officiële nieuwsbericht van CEJA over de herbenoeming van Peter Meedendorp: https://www.ceja.eu/press-releases/2020