NAJK heeft kennisgenomen van de Kamerbrief over de Nederlandse inzet voor de onderhandelingen over het Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2028. Het is positief dat voedselzekerheid door het kabinet expliciet wordt benoemd als een belangrijk thema binnen de toekomstige Europese begrotingsonderhandelingen. Dit onderstreept de cruciale rol van de landbouwsector die het Nederlandse kabinet ziet in de toekomstige strategische keuzes binnen de Europese Unie. Echter, NAJK maakt zich grote zorgen over het gebrek aan concrete erkenning voor de noodzakelijke op zichzelf staande financiering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en het daarbij komende risico op een ongelijk speelveld binnen Europa.

Zorg over ontbreken van duidelijke bescherming en afbakening van de GLB-financiering

Hoewel voedselzekerheid wordt genoemd als prioriteit, ontbreekt in de kabinetsbrief een duidelijke erkenning dat een robuust GLB-budget essentieel is om de sector de uitdagingen van de toekomst aan te laten gaan. NAJK vindt dat er op Europees niveau afspraken gemaakt moeten worden over de hoogte van het GLB-budget. Het is zeer risicovol en wat NAJK betreft zeer onwenselijk als lidstaten zelf meer ruimte krijgen om te bepalen hoeveel middelen zij voor landbouw vrijmaken ten opzichte van andere prioriteringen. Dit kan leiden tot een  ongelijk speelveld tussen agrarische ondernemers in verschillende landen.

Daarentegen staat het NAJK  open voor meer flexibiliteit in de manier waarop GLB-middelen binnen een land kunnen worden ingezet, maar dit mag nooit ten koste gaan van de totale financiering die beschikbaar is voor landbouw op nationaal niveau. Het kabinet moet zich hier in de MFK-onderhandelingen volgens NAJK hard voor maken.

Nieuwe financieringsbronnen en impact op landbouw

NAJK heeft kennisgenomen van het feit dat het kabinet openstaat voor nieuwe eigen middelen voor de EU via het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) en het Emission Trading System (ETS). NAJK heeft grote zorgen over de gevolgen hiervan. Met name het gebruik van ETS als financieringsbron op Europees niveau roept vragen op over de impact op het nationale milieu- en klimaatbeleid en op de landbouw sector. NAJK is tegen een uitbreiding van ETS naar de landbouw wanneer dit wordt ingezet om extra middelen op Europees niveau te genereren.

Bij een dergelijk systeem moet goed gekeken worden wat de directe en indirecte incentives van verandering zijn, waar in de keten de kosten terecht komen en hoe dit aansluit bij reeds bestaand (nationaal) emissiebeleid. NAJK gaat dan ook graag in gesprek met het kabinet om te kijken naar logische maar bovenal ook werkbare oplossingen.

Oproep aan het kabinet

NAJK roept het kabinet op om zich binnen de EU-onderhandelingen in te zetten voor:

• Een sterk en toereikend GLB-budget, met duidelijke afspraken op Europees niveau over de omvang van de landbouwfinanciering per lidstaat.
• Een sterke inzet op een gelijk speelveld voor agrarische ondernemers, waarbij flexibiliteit in nationale besteding niet leidt tot ongewenste verschillen in de posities van agrarisch ondernemers in de lidstaten.
• Een zorgvuldige uitwerking van reeds genoemde (nieuwe) financieringsinstrumenten, waarbij nadrukkelijk gekeken wordt naar de lastenverdeling binnen de waardeketens.

NAJK blijft de ontwikkelingen rondom het MFK kritisch maar constructief actief volgen en zal zich inzetten om de belangen van jonge boeren in Nederland en Europa te waarborgen.

Op 12 maart gingen NAJK-bestuurders Merel Straathof en Roy Meijer in gesprek met de ministeriële commissie voor Economie en Natuurherstel in het Catshuis. Hierbij waren verschillende boeren- en maatschappelijke organisaties aanwezig. De commissie, onder leiding van minister-president Dick Schoof, werkt aan een programma om Nederland van het stikstofslot te halen.

Tijdens het overleg, dat gericht was om tot oplossingen te komen, bracht NAJK haar belangrijkste boodschap naar voren: neem elke oplossingsrichting die met draagvlak een oplossing kan bieden voor de volgende twee zaken serieus;

1. PAS-melders en interimmers die een natuurbeschermingswetvergunning (NB-vergunning) nodig hebben.
2. Het ontbreken van een betrouwbaar en voorspelbaar NB-vergunningsstelsel, waardoor jonge ondernemers duurzame bedrijfsontwikkelingen kunnen realiseren.

Dit is van groot belang voor jonge boeren, omdat dit onopgeloste dossier zorgt voor stilstand rondom bedrijfsovernames, verduurzaming en bedrijfsontwikkeling. Niet enkel bij PAS-melders en interimmers, óók bij bedrijven met een NB-vergunning.

NAJK blijft graag betrokken bij de verdere uitwerking van het kabinetsplan om tot haalbare oplossingen te komen en benadrukt het belang van een toekomstperspectief voor jonge  agrariërs. “We moeten toewerken naar een totaaloplossing, waarin PAS-melders en interimmers de beschikking hebben over een geldige NB-vergunning en de sector weer stappen kan zetten in verduurzaming en bedrijfsontwikkeling”, aldus Roy Meijer.

Organisaties uit de melkveehouderij, de zuivelsector, de diervoedersector, adviseurs en kennisinstellingen slaan de handen ineen om het aandeel ruw eiwit in melkveerantsoenen te verlagen. In een convenant zijn afspraken gemaakt om op deze manier de uitstoot van stikstof via mest te verlagen. Het doel is om het gemiddelde aandeel ruw eiwit in het totale rantsoen (ruwvoer & bijvoeding) van Nederlandse melkveebedrijven te verlagen van 163 gram per kg droge stof in 2023 naar maximaal 160 gram per kilogram droge stof in 2025 en 158 gram per kilogram droge stof in 2026. De normen worden periodiek geëvalueerd.

Vanwege een wijziging in de Meststoffenwet in verband met de maximale mestproductie mag de Nederlandse veehouderij dit jaar minder mest produceren. Zowel de nationale als de sectorale mestproductieplatfonds voor stikstof en fosfaat zijn per 1 januari 2025 verlaagd. In de wet is geregeld dat als de (melk)veehouderij het sectorale plafond overschrijdt én/of het nationale plafond overschreden wordt, een generieke korting toegepast kan worden op de productierechten (fosfaatrechten), en er minder dieren gehouden mogen worden. Door een lager aandeel ruw eiwit in het rantsoen van melkkoeien kan de uitstoot van stikstof via mest verlaagd worden. Deze maatregel kan dus bijdragen aan het voorkomen van een generieke korting in de melkveehouderij. Daarnaast kan het helpen de mestmarkt te ontlasten, de afzetkosten van mest voor individuele melkveehouders te beperken en de uitstoot van ammoniak te verlagen.

Afspraken convenant

In het convenant zijn verschillende afspraken gemaakt om melkveehouders te ondersteunen bij het verlagen van het ruw eiwit in rantsoenen. Zo lanceert ZuivelNL een ureum benchmark. Het ureumgetal in melk is een belangrijke indicator voor de balans tussen energie en eiwit en het aandeel ruw eiwit in het rantsoen. Via de benchmark krijgen melkveehouders door het jaar heen beter inzicht in het verloop van het ureum ten opzichte van vergelijkbare bedrijven en de voorgaande jaren. Daarmee kunnen melkveehouders eerder en beter bijsturen op het rantsoen.

De diervoedersector zet een monitoringssysteem op, om het ruw eiwitgehalte in de rantsoenadviezen inzichtelijker te maken. Verder moeten maatregelen uit het convenant op termijn gaan aansluiten op de aanpak van de minister met betrekking tot bedrijfsgerichte doelsturing en de aangekondigde actieagenda Stoffenbalans zoals verwoord in de Kamerbrief van 21 oktober 2024.

Melkveehouders met een relatief hoog aandeel ruw eiwit in het rantsoen worden door adviseurs van diervoederbedrijven en onafhankelijk adviseurs begeleid om het aandeel ruw eiwit verantwoord te verlagen. Financieel adviseurs maken de financiële voordelen inzichtelijker en de zuivelsector start een campagne om het belang van het verlagen van het aandeel ruw eiwit actief te onderstrepen.

Gedragen aanpak

De aanpak die wordt voorgesteld in het breed gedragen convenant is mede gebaseerd op de opgedane kennis en ervaring in de projecten Koe & Eiwit en het Netwerk Praktijkbedrijven. Het ministerie van LVVN ondersteunt het convenant door bij te dragen aan kennisdeling en communicatie over het verlagen van het ruw eiwitgehalte in het rantsoen. Ook worden de ervaringen en inzichten die zijn opgedaan, en de komende tijd verder worden opgedaan, benut in de uitwerking van bedrijfsgerichte doelsturing.

Het convenant is ondertekend door Nevedi, LTO Nederland, NAJK, DDB, Netwerk Grondig, De Natuurweide, ZuivelNL, NZO, Vereniging van Accountants en Belastingadviseurs (VLB), Boerenverstand, PPP Agro Advies, Groeikracht en WUR.

Op vrijdag 14 februari publiceerde minister Wiersma de contourenbrief over bedrijfsspecifieke emissienormen voor stikstof en broeikasgassen. De brief gaat in op de beleidsverandering van middelsturing naar doelsturing. NAJK is hier groot voorstander van. Ondernemers krijgen hierdoor de mogelijkheid om op hun eigen prestaties te sturen en hierop te worden beoordeeld. Dit in tegenstelling tot generieke maatregelen die voor iedereen gelden, omdat de sectordoelstelling niet wordt behaald wanneer niet elke ondernemer zijn of haar doelen haalt. “Ondernemers komen zelf aan de lat te staan voor het behalen van doelen, maar moeten daarvoor wel alle ruimte krijgen,” aldus Merel Straathof, portefeuillehouder Leefomgeving.

Doelsturing op drie thema’s

NAJK is blij dat er voor broeikasgassen, stikstofemissies en waterkwaliteit wordt gewerkt aan de omschakeling van middelsturing naar doelsturing. De Kamerbrief maakt duidelijk dat het ministerie met absolute emissiegetallen per eenheid op bedrijfsniveau wil toewerken naar doelsturing voor stikstof en broeikasgassen. Voor waterkwaliteit is een andere aanpak nodig. Hieraan wordt invulling gegeven bij de totstandkoming van het 8e Actieprogramma Nitraat, in samenwerking met de sector. NAJK is als onderdeel van het consortium van dit actieprogramma nauw betrokken.

Positieve punten in de brief over doelsturing

Jonge boeren en tuinders willen graag stappen zetten richting een duurzamere landbouw waarin zij een rendabel bedrijf kunnen uitoefenen. Ze moeten dan wel weten welke doelen ze moeten halen op hun bedrijf, anders weten ze niet waar ze naartoe moeten werken. Daarom is NAJK blij dat er duidelijkheid komt op bedrijfsniveau, met bedrijfsspecifieke doelen voor zowel stikstof- als broeikasgasemissies. Ondernemers worden verantwoordelijk voor hun eigen resultaten, maar niet voor de resultaten van de hele sector. “De invoering hiervan geeft ondernemers duidelijkheid en daarmee handelingsperspectief,” aldus Straathof. Ook wil de minister werken aan een eerlijk systeem, waarin ondernemers die al stappen hebben gezet niet worden gestraft voor hun eerdere inzet door hen een nog hogere doelstelling op te leggen. Ze kiest er bewust voor om geen reductiepercentage te hanteren ten opzichte van een gekozen referentiedatum. NAJK is hierover zeer te spreken.

Daarnaast wil de minister zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande stelsels om stapeling van verplichtingen en extra regelgeving te voorkomen. “Jonge boeren zitten niet te wachten op nóg meer rechtenstelsels die naast elkaar bestaan. Daarom is dit een goede keuze,” stelt Straathof.

Een laatste belangrijk punt is dat de minister wil dat de inspanningen van individuele ondernemers, zoals zichtbaar in een stoffenbalans, goed worden meegenomen in nationale monitors. Voor stikstof betreft dit de NEMA (National Emission Model Agriculture) en voor broeikasgassen de KEV (Klimaat- en Energieverkenning). Deze monitors vormen de basis voor de afrekening van de sector op emissiereducties. “Het kan niet zo zijn dat de prestaties van individuele ondernemers, die door goed management hun doelen behalen, niet worden doorvertaald naar landelijke monitoring. Dit zou ertoe kunnen leiden dat de sector als geheel haar doelstelling niet haalt, met generieke maatregelen voor iedereen als gevolg,” vindt Straathof. NAJK is dan ook erg blij met dit voornemen van de minister.

Zorgen over vlotte implementatie en politieke borging van gestelde doelen

Dat de implementatie zorgvuldigheid en tijd vergt, is helder. In de Kamerbrief ontbreekt echter concreetheid over hoeveel tijd het ministerie hiervoor nodig denkt te hebben. NAJK roept de minister op om voortvarend te werk te gaan en de invoering zo snel mogelijk te realiseren. Zolang je als ondernemer niet weet waaraan je moet voldoen, kun je hier ook niet in investeren, terwijl de deadlines voor stikstof, klimaat en waterkwaliteit snel dichterbij komen. NAJK wil de minister hier graag bij helpen en zal hierover in gesprek gaan met het ministerie. Daarnaast maakt NAJK zich zorgen over de borging van de gestelde doelen. De organisatie vreest dat een toekomstig kabinet de gestelde doelen zal veranderen. “We moeten voorkomen dat doelen een politieke speelbal worden. Als doelen eenmaal zijn gesteld, moeten ze beschermd worden tegen politieke wisselingen,” stelt Straathof. NAJK wil daarom samen met het ministerie zoeken naar oplossingen om deze continuïteit te waarborgen en zal hierover gesprekken voeren.

Stikstofbrief

Naast de contourenbrief over doelsturing publiceerde de minister gisteren ook de brief Aanpak Nederland van het slot: perspectief voor sectoren en herstel van natuur. NAJK zal deze brief de komende dagen grondig bestuderen en vóór het Kamerdebat van volgende week haar reactie naar buiten brengen.

Lees hier de contourenbrief over bedrijfsspecifieke emissienormen voor stikstof en broeikasgassen.