Op dinsdag 2 december presenteerden D66 en CDA de tussenbalans van de formatie. Dit is nog geen regeerakkoord, maar slechts een tussenstap om andere partijen bij hen aan tafel te krijgen. Belangrijke door NAJK ingebrachte punten zijn overgenomen, maar er blijven vraagtekens. “De eerste stap is gezet naar voorspelbaar beleid en toekomstperspectief voor onze sector, maar er zijn nog veel vraagtekens over de natuurparagraaf, haalbare normen en het beschikbare budget. Daarover gaan wij graag in gesprek met de formerende partijen,” zegt NAJK-voorzitter Roy Meijer.

NAJK positief over haakjes voor ondersteuning jonge ondernemers

CDA en D66 kiezen voor structuurbeleid waarmee zij samen met de sector willen sturen op een toekomstbestendige landbouw, met ruimte voor jonge boeren en tuinders. “Beide partijen willen jonge ondernemers helpen aan extra grond en goede bedrijfslocaties,” zegt Meijer. Ook willen zij investeren in blijvers én wijkers. Ze bieden financiële steun voor bedrijfsontwikkeling, het behalen van doelstellingen en voor vrijwillig stoppen. Daarnaast pleiten ze voor een vernieuwde vorm van productschappen. “Daardoor krijgen we zelf weer meer regie in de uitvoering. Dat vinden wij positief,” aldus Meijer.

NAJK is blij met de stikstofaanpak

Het voorstel sluit aan bij het stikstofplan dat NAJK samen met provincies, gemeenten, waterschappen en LTO opstelde. De formerende partijen willen zowel PAS-melders als interimmers legaliseren. “Het is voor het eerst dat de legalisering van interimmers expliciet in een mogelijk coalitiedocument staat. Daar zijn we blij mee, want deze groep werd door eerdere kabinetten structureel niet benoemd en had daardoor geen positie,” aldus Meijer.

Vraagtekens over natuurplannen, haalbaarheid normen en budget

NAJK heeft grote vraagtekens over de uitwerking van de natuurplannen. “Hoeveel hectare extra natuur komt erbij en welke doelen moeten worden behaald? Als we overal onder de kritische depositiewaarde moeten komen, zijn we begonnen aan een kansloze missie,” zegt Meijer. Ook is onduidelijk hoe groot de zones rondom natuurgebieden worden en met welk doel ze worden ingericht. “De invulling van zonering kan nog alle kanten op. Dit mag geen vrijbrief zijn voor zoveel mogelijk extra natuur. Daarnaast lijkt het alsof de landbouw de enige sector is die levert in deze zones. Mocht dit zo zijn dan is dit volstrekt onacceptabel.”, aldus Meijer.

Verder heeft NAJK grote vraagtekens bij grondgebondenheid en het convenant gewasbeschermingsmiddelen. “Zijn de normen haalbaar voor jonge ondernemers en krijgen zij ondersteuning om ze te behalen, of worden ze aan hun lot overgelaten? Dat is nog onduidelijk,” zegt Meijer. Ook is het beschikbare budget nog niet bekend, wat extra zorgen geeft.

NAJK gaat graag met de formerende partijen in gesprek over de verdere uitwerking en vervolgstappen.

Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) heeft vandaag tijdens de formatiebesprekingen over stikstof een krachtige oproep gedaan voor duidelijkheid en toekomstperspectief voor jonge boeren en tuinders. Bestuurslid en inhoudelijk expert Merel Straathof vertegenwoordigde de jonge boeren en tuinders in het gesprek met informateur Buma en de partijleiders Jetten (D66) en Bontenbal (CDA).

Jonge boeren willen vooruit, na jarenlange stilstand

NAJK schetste tijdens het overleg de urgentie: We staan al jaren stil en er worden geen keuzes gemaakt die handelingsperspectief geven aan de jonge boeren en tuinders van Nederland. Hierdoor staat de doorontwikkeling van de sector grotendeels stil. Boeren kunnen onvoldoende investeren in verduurzaming en binnen het voedselcluster komt de innovatie onvoldoende op gang. Het is belangrijk dat dit zo snel mogelijk wordt opgelost. Als jonge boeren en tuinders willen we hier de schouders onder zetten.

Oplossing: terug naar duidelijk structuurbeleid

De land- en tuinbouw heeft een grote maatschappelijke meerwaarde maar die moet wel in haar kracht gezet worden. Daarom is het noodzakelijk dat het toekomstige kabinet opnieuw inzet op stevig structuurbeleid voor de land- en tuinbouw. Dat betekent:

• Heldere keuzes over de fysieke, maatschappelijke en milieugebruiksruimte van agrarische ondernemers, nu en op de lange termijn;
• Aandacht voor de internationale concurrentiepositie van Nederlandse boeren binnen Europa en de wereldmarkt.

Helderheid en keuzes nodig voor een toekomstbestendig agrofoodcluster

NAJK maakte in het gesprek duidelijk dat de meerwaarde van een krachtig agrofoodcluster alleen benut kan worden als het kabinet een aantal heldere keuzes maakt. Die keuzes gaan over structuurbeleid voor blijvers en wijkers, stikstof: drie urgente vraagstukken, en uitvoeringskracht: zodat afspraken ook werken in de praktijk. Deze onderdelen zijn verder uitgewerkt in dit document: Inbreng jonge boeren en tuinders in formatie.

Vandaag heeft NAJK, samen met partijen uit de primaire sector, het bedrijfsleven en de onderzoekswereld, een visiedocument gepresenteerd over de toekomst van een ondernemend en innovatief voedselcluster. NAJK gelooft sterk in samenwerking tussen boeren, bedrijven en kennisinstellingen. Het is volgens NAJK cruciaal dat deze coalitie tijdens de formatie gezamenlijk optrekt en zo een duidelijk signaal afgeeft aan onder meer het ministerie van Economische Zaken. Daarom steunt NAJK dit visiedocument. “De formatie én andere ministeries moeten inzien hoe belangrijk ons voedselcluster is — van boer & tuinder tot verwerker tot supermarkt tot onderzoek,” aldus de voorzitter van NAJK.

Zonder regie geen toekomst

Het voedselcluster is goed voor 7% van de Nederlandse economie en investeert jaarlijks fors in innovatie en onderzoek. Volgens NAJK is iedere schakel in dit cluster onmisbaar. “Zonder boeren en tuinders geen innovatie, maar andersom komen wij ook niet verder,” zegt Meijer. “Innovaties moeten bovendien betaald worden én vergunningstechnisch mogelijk zijn. Dat vraagt samenwerking tussen boeren, tuinders, bedrijfsleven en overheid.” Op dit moment is het voedselcluster volgens NAJK een stuurloos schip. Niemand heeft de regie over de koers waarin ondernemers en investeerders zich bewegen. “Voor jonge ondernemers is dat funest,” stelt Meijer. “Wij moeten kunnen investeren in slimme oplossingen die onze bedrijven financieel versterken én helpen bij het aanpakken van uitdagingen.” NAJK vindt dat er een vaste plek voor samenwerking en beleidsafstemming moet komen tussen sector en overheid. Daarom pleit de organisatie voor een nieuw type productschap, zoals het in het visiedocument genoemde Regieorgaan Voedselsysteem (RVS).

Strategie en uitvoering

Om het voedselcluster ook over 10 tot 15 jaar innovatief en ondernemend te houden, zijn nu slimme investeringen nodig en aandacht voor jonge boeren en tuinders. Zij moeten straks de kar gaan trekken. Investeringen die de hele keten versterken én jonge boeren en tuinders helpen hun bestaanszekerheid te vergroten binnen de verduurzamingsopgaven. “Als jonge boeren, tuinders, bedrijven, onderzoekers en overheid dit samen oppakken, kunnen we grote stappen zetten,” zegt Meijer. “Maar dan moet er wel een duidelijk plan zijn én een uitvoeringsorgaan dat het realiseert. Alleen een overheid redt het niet — die legt de rekening uiteindelijk bij de (jonge) boer en tuinder.” NAJK wil dat voorkomen en gebruikt dit visiedocument om de samenwerking binnen de keten verder vorm te geven.

Veelgestelde vragen

NAJK heeft een ‘Vraag en antwoord’-document opgesteld voor vragen over het visiedocument over het voorgestelde voedselcluster.

Op 27 oktober gingen tien politieke partijen met elkaar in debat tijdens het Jonge Boeren Verkiezingsdebat 2025 op Aeres Hogeschool Dronten. Het debat, georganiseerd door NAJK in samenwerking met Aeres Hogeschool Dronten en Nieuwe Oogst, stond volledig in het teken van de toekomst van de agrarische sector en de positie van jonge boeren en tuinders.

Tijdens het debat gingen vertegenwoordigers van VVD, D66, CDA, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie, FvD, SGP, BBB, Volt en NSC met elkaar in gesprek over thema’s als bedrijfsopvolging, ruimtelijke ordening, dierwelzijn, plantgezondheid en Europa.

Grote opkomst

Het debat trok een volle zaal met jonge boeren, studenten en andere geïnteresseerden. Tijdens de aansluitende borrel werd nagepraat over de verschillende standpunten en over de keuzes die kiezers op woensdag 29 oktober kunnen maken. Ook online werd het debat goed gevolgd.

Vooruitblik op de verkiezingen

NAJK hoopt dat het debat jonge boeren heeft geholpen om hun stem goed geïnformeerd uit te brengen bij de komende Tweede Kamerverkiezingen op woensdag 29 oktober.

Debat terugkijken of luisteren

Heb je het debat gemist? Geen probleem! Via onderstaande link kun je het debat terugkijken of terugluisteren:

Kijk hier het debat terug

Luister hier het debat terug