Organisaties uit de melkveehouderij, de zuivelsector, de diervoedersector, adviseurs en kennisinstellingen slaan de handen ineen om het aandeel ruw eiwit in melkveerantsoenen te verlagen. In een convenant zijn afspraken gemaakt om op deze manier de uitstoot van stikstof via mest te verlagen. Het doel is om het gemiddelde aandeel ruw eiwit in het totale rantsoen (ruwvoer & bijvoeding) van Nederlandse melkveebedrijven te verlagen van 163 gram per kg droge stof in 2023 naar maximaal 160 gram per kilogram droge stof in 2025 en 158 gram per kilogram droge stof in 2026. De normen worden periodiek geëvalueerd.

Vanwege een wijziging in de Meststoffenwet in verband met de maximale mestproductie mag de Nederlandse veehouderij dit jaar minder mest produceren. Zowel de nationale als de sectorale mestproductieplatfonds voor stikstof en fosfaat zijn per 1 januari 2025 verlaagd. In de wet is geregeld dat als de (melk)veehouderij het sectorale plafond overschrijdt én/of het nationale plafond overschreden wordt, een generieke korting toegepast kan worden op de productierechten (fosfaatrechten), en er minder dieren gehouden mogen worden. Door een lager aandeel ruw eiwit in het rantsoen van melkkoeien kan de uitstoot van stikstof via mest verlaagd worden. Deze maatregel kan dus bijdragen aan het voorkomen van een generieke korting in de melkveehouderij. Daarnaast kan het helpen de mestmarkt te ontlasten, de afzetkosten van mest voor individuele melkveehouders te beperken en de uitstoot van ammoniak te verlagen.

Afspraken convenant

In het convenant zijn verschillende afspraken gemaakt om melkveehouders te ondersteunen bij het verlagen van het ruw eiwit in rantsoenen. Zo lanceert ZuivelNL een ureum benchmark. Het ureumgetal in melk is een belangrijke indicator voor de balans tussen energie en eiwit en het aandeel ruw eiwit in het rantsoen. Via de benchmark krijgen melkveehouders door het jaar heen beter inzicht in het verloop van het ureum ten opzichte van vergelijkbare bedrijven en de voorgaande jaren. Daarmee kunnen melkveehouders eerder en beter bijsturen op het rantsoen.

De diervoedersector zet een monitoringssysteem op, om het ruw eiwitgehalte in de rantsoenadviezen inzichtelijker te maken. Verder moeten maatregelen uit het convenant op termijn gaan aansluiten op de aanpak van de minister met betrekking tot bedrijfsgerichte doelsturing en de aangekondigde actieagenda Stoffenbalans zoals verwoord in de Kamerbrief van 21 oktober 2024.

Melkveehouders met een relatief hoog aandeel ruw eiwit in het rantsoen worden door adviseurs van diervoederbedrijven en onafhankelijk adviseurs begeleid om het aandeel ruw eiwit verantwoord te verlagen. Financieel adviseurs maken de financiële voordelen inzichtelijker en de zuivelsector start een campagne om het belang van het verlagen van het aandeel ruw eiwit actief te onderstrepen.

Gedragen aanpak

De aanpak die wordt voorgesteld in het breed gedragen convenant is mede gebaseerd op de opgedane kennis en ervaring in de projecten Koe & Eiwit en het Netwerk Praktijkbedrijven. Het ministerie van LVVN ondersteunt het convenant door bij te dragen aan kennisdeling en communicatie over het verlagen van het ruw eiwitgehalte in het rantsoen. Ook worden de ervaringen en inzichten die zijn opgedaan, en de komende tijd verder worden opgedaan, benut in de uitwerking van bedrijfsgerichte doelsturing.

Het convenant is ondertekend door Nevedi, LTO Nederland, NAJK, DDB, Netwerk Grondig, De Natuurweide, ZuivelNL, NZO, Vereniging van Accountants en Belastingadviseurs (VLB), Boerenverstand, PPP Agro Advies, Groeikracht en WUR.

Op vrijdag 14 februari publiceerde minister Wiersma de contourenbrief over bedrijfsspecifieke emissienormen voor stikstof en broeikasgassen. De brief gaat in op de beleidsverandering van middelsturing naar doelsturing. NAJK is hier groot voorstander van. Ondernemers krijgen hierdoor de mogelijkheid om op hun eigen prestaties te sturen en hierop te worden beoordeeld. Dit in tegenstelling tot generieke maatregelen die voor iedereen gelden, omdat de sectordoelstelling niet wordt behaald wanneer niet elke ondernemer zijn of haar doelen haalt. “Ondernemers komen zelf aan de lat te staan voor het behalen van doelen, maar moeten daarvoor wel alle ruimte krijgen,” aldus Merel Straathof, portefeuillehouder Leefomgeving.

Doelsturing op drie thema’s

NAJK is blij dat er voor broeikasgassen, stikstofemissies en waterkwaliteit wordt gewerkt aan de omschakeling van middelsturing naar doelsturing. De Kamerbrief maakt duidelijk dat het ministerie met absolute emissiegetallen per eenheid op bedrijfsniveau wil toewerken naar doelsturing voor stikstof en broeikasgassen. Voor waterkwaliteit is een andere aanpak nodig. Hieraan wordt invulling gegeven bij de totstandkoming van het 8e Actieprogramma Nitraat, in samenwerking met de sector. NAJK is als onderdeel van het consortium van dit actieprogramma nauw betrokken.

Positieve punten in de brief over doelsturing

Jonge boeren en tuinders willen graag stappen zetten richting een duurzamere landbouw waarin zij een rendabel bedrijf kunnen uitoefenen. Ze moeten dan wel weten welke doelen ze moeten halen op hun bedrijf, anders weten ze niet waar ze naartoe moeten werken. Daarom is NAJK blij dat er duidelijkheid komt op bedrijfsniveau, met bedrijfsspecifieke doelen voor zowel stikstof- als broeikasgasemissies. Ondernemers worden verantwoordelijk voor hun eigen resultaten, maar niet voor de resultaten van de hele sector. “De invoering hiervan geeft ondernemers duidelijkheid en daarmee handelingsperspectief,” aldus Straathof. Ook wil de minister werken aan een eerlijk systeem, waarin ondernemers die al stappen hebben gezet niet worden gestraft voor hun eerdere inzet door hen een nog hogere doelstelling op te leggen. Ze kiest er bewust voor om geen reductiepercentage te hanteren ten opzichte van een gekozen referentiedatum. NAJK is hierover zeer te spreken.

Daarnaast wil de minister zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande stelsels om stapeling van verplichtingen en extra regelgeving te voorkomen. “Jonge boeren zitten niet te wachten op nóg meer rechtenstelsels die naast elkaar bestaan. Daarom is dit een goede keuze,” stelt Straathof.

Een laatste belangrijk punt is dat de minister wil dat de inspanningen van individuele ondernemers, zoals zichtbaar in een stoffenbalans, goed worden meegenomen in nationale monitors. Voor stikstof betreft dit de NEMA (National Emission Model Agriculture) en voor broeikasgassen de KEV (Klimaat- en Energieverkenning). Deze monitors vormen de basis voor de afrekening van de sector op emissiereducties. “Het kan niet zo zijn dat de prestaties van individuele ondernemers, die door goed management hun doelen behalen, niet worden doorvertaald naar landelijke monitoring. Dit zou ertoe kunnen leiden dat de sector als geheel haar doelstelling niet haalt, met generieke maatregelen voor iedereen als gevolg,” vindt Straathof. NAJK is dan ook erg blij met dit voornemen van de minister.

Zorgen over vlotte implementatie en politieke borging van gestelde doelen

Dat de implementatie zorgvuldigheid en tijd vergt, is helder. In de Kamerbrief ontbreekt echter concreetheid over hoeveel tijd het ministerie hiervoor nodig denkt te hebben. NAJK roept de minister op om voortvarend te werk te gaan en de invoering zo snel mogelijk te realiseren. Zolang je als ondernemer niet weet waaraan je moet voldoen, kun je hier ook niet in investeren, terwijl de deadlines voor stikstof, klimaat en waterkwaliteit snel dichterbij komen. NAJK wil de minister hier graag bij helpen en zal hierover in gesprek gaan met het ministerie. Daarnaast maakt NAJK zich zorgen over de borging van de gestelde doelen. De organisatie vreest dat een toekomstig kabinet de gestelde doelen zal veranderen. “We moeten voorkomen dat doelen een politieke speelbal worden. Als doelen eenmaal zijn gesteld, moeten ze beschermd worden tegen politieke wisselingen,” stelt Straathof. NAJK wil daarom samen met het ministerie zoeken naar oplossingen om deze continuïteit te waarborgen en zal hierover gesprekken voeren.

Stikstofbrief

Naast de contourenbrief over doelsturing publiceerde de minister gisteren ook de brief Aanpak Nederland van het slot: perspectief voor sectoren en herstel van natuur. NAJK zal deze brief de komende dagen grondig bestuderen en vóór het Kamerdebat van volgende week haar reactie naar buiten brengen.

Lees hier de contourenbrief over bedrijfsspecifieke emissienormen voor stikstof en broeikasgassen.

De melkveehoudersorganisaties DDB, LTO, NMV, NAJK, en zuivelverwerkersorganisatie NZO, die samenwerken in ZuivelNL, hebben ingestemd met de ‘Routekaart naar een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij’. Deze routekaart is de start van een samenwerking met de Dierenbescherming waarmee deze partijen hun ambitie tonen om te werken aan een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij. Er zijn randvoorwaarden opgenomen voor het kunnen waarmaken van de gezamenlijke ambities.

Kompas voor de komende jaren

De routekaart fungeert als kompas voor de komende jaren. Het helpt de melkveehouderij en de Dierenbescherming om samen te werken aan een melkveehouderij waarin dierenwelzijn centraal staat en investeringen in het welzijn van dieren lonend zijn. Dit vereist niet alleen inspanningen van melkveehouders, maar ook van de toeleverende en verwerkende industrie, de markt en de overheid. “Het is goed dat er eindelijk een stip op de horizon wordt geschetst voor een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij. Dit geeft een richtlijn waarmee jonge boeren het bedrijf kunnen ontwikkelen richting 2040. Waarbij er rekening wordt gehouden met essentiële randvoorwaarden om daar naartoe te groeien.” Aldus Ruben Klein Teeselink, portefeuillehouder melkveehouderij bij NAJK.

Randvoorwaarden waaraan voldaan zal moeten worden

Om de stappen beschreven in de routekaart te kunnen zetten, zal voldaan moeten worden aan randvoorwaarden zoals:

• Vergunningen en financiering
• Consistent beleid
• Gelijk speelveld
• Integraliteit met andere opgaven, zoals klimaat en stikstof
• Samenhang met wetgeving en het nog te sluiten Convenant dierwaardige veehouderij

Als de randvoorwaarden van een specifieke stap niet zijn ingevuld, kan de stap niet worden gezet.

Deze randvoorwaarden in de routekaart komen overeen met de randvoorwaarden in het Convenantstraject dierwaardige veehouderij. “Met deze randvoorwaarden hebben we zekerheid voor jonge boeren en worden we niet gehouden aan het onmogelijke. Er wordt namelijk steeds meer gevraagd van melkveehouders en dat kan niet zonder enige vorm van realisme.” Aldus Ruben Klein Teeselink.

Aanleiding voor het opstellen van een routekaart melkveehouderij

In 2021 stemden de Tweede en Eerste Kamer in met een voorstel van Leonie Vestering (PvdD) om de Wet dieren aan te passen. Dit voorstel verbood het aanpassen van dieren aan een houderij- of huisvestingssysteem. Een juridische analyse, uitgevoerd in opdracht van de toenmalige minister van LNV (nu LVVN), concludeerde echter dat dit amendement niet goed uitvoerbaar was en tot grote problemen kon leiden.

Daarop is besloten het amendement te vervangen door uitvoerbare regels. De grote veehouderijsectoren, markt- en ketenpartijen en de Dierenbescherming zijn gevraagd om met LVVN tot een convenant te komen over de ontwikkeling naar een dierwaardiger veehouderij, dat mede de basis vormt voor wet- en regelgeving (algemene maatregel van bestuur).

Gedurende de tijd groeide de overtuiging dat wanneer je als sector enige invloed wil uitoefenen op de politieke processen en wetgeving, een gezamenlijk plan met de Dierenbescherming noodzakelijk is. Daarom zijn, parallel aan het convenantstraject, gesprekken gevoerd met de Dierenbescherming. Dat is de aanleiding voor het opstellen van de ‘Routekaart naar een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij’.

Bekijk de Routekaart naar een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij