Bedrijfsovernamefonds in troonrede

Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander heeft voor het eerst in vijf jaar boeren en tuinders genoemd tijdens de troonrede. In de troonrede werd expliciet aandacht besteed voor het fonds voor jonge boeren die het bedrijf van hun ouders willen overnemen. “Wij zijn zeer verheugd over de waardering van de koning over onze sector en voor de dagelijkse productie van ons voedsel. We zijn positief over  het aangekondigde bedrijfsovernamefonds dat nu daadwerkelijk gaat komen.” aldus NAJK-voorzitter Andre Arfman.

Op Prinsjesdag werd door Zijne Majesteit Koning Willem- Alexander de troonrede voorgelezen: “… En met waardering voor onze boeren, tuinders en vissers, die onder soms moeilijke omstandigheden zorgen voor ons voedsel. Het kabinet komt met gerichte maatregelen om landbouw en natuur meer met elkaar te verbinden. Daarnaast komt er een fonds voor jonge boeren die het bedrijf van hun ouders willen overnemen.”  Ook maakte de regering de miljoenennota bekend.

Behoud vitale agrarische sector

Vergrijzing in de agrarische sector en het gebrek aan (jonge) opvolgers zijn voor NAJK al jaren een signaal dat hierin iets moet gebeuren. Zo wordt een vitale agrarische sector in Nederland behouden. Het opnemen van het bedrijfsovernamefonds was een goede stap in de juiste richting. Nu het bedrijfsovernamefonds concreet ingevuld gaat worden, hoopt NAJK op een goede inzet van de middelen die dit fonds beschikbaar stelt. NAJK zet zich hiervoor in. Ook verwacht NAJK dat er snel duidelijkheid kan worden verschaft over hoe het fonds eruit komt te zien.

Meer geld voor onderzoek

Naast het bedrijfsovernamefonds investeert het kabinet het komende jaar ook weer meer geld in onderzoek. Dit onderzoek is nodig om de huidige uitdagingen waar jonge boeren mee te maken krijgen met feiten te onderbouwen. Ook hier is NAJK tevreden over. Arfman: “We zien dat steeds meer discussies worden gevoerd op emotie in plaats van feiten, dat is geen goede ontwikkeling. De agrarische sector staat de komende jaren voor forse uitdagingen op het gebied van onder andere klimaat, bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit. Goed en onafhankelijk onderzoek kan een belangrijke bijdrage leveren in het behalen van de gestelde doelen, zonder dat dit ten koste gaat van het verdienmodel van de (jonge) boer en tuinder.”

NAJK gaat er vanuit dat met deze begroting een basis gelegd kan worden voor de invulling van de visie van het ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit. Arfman: “De visie, die ons een stip op de horizon geeft, zal verder uitgewerkt worden in een strategie. Ik hoop dat wij als jonge boeren en tuinders daaraan kunnen bijdragen.”

Herre Kuiper wint NK Veebeoordelen 2018

Op zaterdag 15 september vond het jaarlijkse NK Veebeoordelen plaats. Dit jaar in Edam. Op het zonnige Jan Nieuwenhuizenplein bij de Kaaswaag kwamen 64 afgevaardigde jonge koeienkenners uit alle provincies van Nederland bij elkaar om zwartbonte koeien te keuren op exterieur: frame, type, uier, beenwerk en het algemeen voorkomen. Herre Kuiper werd bekroond tot Nationaal Kampioen Veebeoordelen 2018, gevolgd door Rienk Jonkers. Arno Helder sluit de top 3 af. De beste nieuwkomer dit jaar is Simon de Boer.

 Het NK Veebeoordelen wordt jaarlijks georganiseerd door het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) in samenwerking met CRV Holding BV. Het NK Veebeoordelen is elk jaar in een andere provincie. Dit jaar is gekozen voor de provincie Noord-Holland. De deelnemers hebben zich via provinciale voorrondes geplaatst voor de landelijke finale. Door deel te nemen aan deze wedstrijden leren de deelnemers een goede koe te herkennen en beschrijven. Vaak zie je voorgaande winnaars van het NK Veebeoordelen dan ook terug als juryleden bij fokwedstrijden.

Zwartbonte koeien

Marije Klever, dagelijks bestuurder en portefeuillehouder melkveehouderij bij NAJK, en burgemeester van de gemeente Edam-Volendam, Lieke Sievers, openden de dag met bemoedigende woorden voor de deelnemers. In de ochtendronde kregen de jonge koeienkenners 25 minuten de tijd het keurdersoog over tien zwartbonte koeien te laten gaan. Uiteindelijk plaatsten 15 deelnemers zich voor de finaleronde.

Winnaar: Herre Kuiper

De finaleronde bestond uit een keuring van vijf koeien en een mondelinge toelichting aan de jury, die werd vertegenwoordigd door Ard Gunnink en Gerbrand van Burgsteden. Met een 10 voor zijn mondelinge toelichting won Herre Kuiper het Nationaal Kampioenschap. Met kop en schouders stak Herre Kuiper boven de rest uit. Rienk Jonkers had voor de derde keer om rij de tweede plek. Hij werd op de voet gevolgd door Arno Helder. De beste nieuwkomer, Simon de Boer, verdiende de aanmoedigingsprijs. Hij eindigde op de zesde plek.

Het NK Veebeoordelen zorgde voor veel bekijks op de Jan Nieuwenhuizenplein  in Edam. Na jaren waren er weer koeien voor een koeienkeuring in Edam, wat door de inwoners van Edam gewaardeerd werd. Jong en oud genoten van de koeien. NAJK kijkt samen met de organisatie, sponsoren en vele vrijwilligers terug op een geslaagd kampioenschap.

Uitslag:

1e: Herre Kuiper(Friesland)

2e: Rienk Jonkers (Drenthe)

3e: Arno Helder (Noord-Holland)

Beste nieuwkomer/aanmoedigingsprijs: Simon de Boer(Noord-Holland)

 

Op foto v.l.n.r.: Arno Helder, Herre Kuiper, Rienk Jonkers, Simon de Boer

Foto: Lisette in ’t Hout – NAJK

NAJK: minister, geef ruimte voor verevening fosfaatrechten!

Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt roept  minister Schouten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit op om na te denken over verevening van fosfaatruimte. De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) die op vrijdag 14 september gepubliceerd zijn geven een onderschrijding van de fosfaatproductie weer. Deze ruimte zou volgens NAJK teruggegeven moeten worden aan melkveehouders. Er is en was veel onduidelijkheid over hoe het fosfaatstelsel uitpakt en daarmee is het extra lastig voor (jonge) boeren om te sturen.

In de Kamerbrief van afgelopen vrijdag heeft de minister duidelijkheid gegeven over de stand van zaken van de verschillende maatregelen binnen het fosfaatstelsel. Uit de prognose van het CBS over 2018 blijkt dat de fosfaatproductie 5 % onder het plafond zit en stikstof 1,5 % boven het plafond.

 Onduidelijkheid

“Het is positief dat het gelukt is om onder het plafond te blijven, maar er is nog steeds veel onduidelijkheid. Als jonge boer met hoge financieringslasten en midden in de bedrijfsontwikkeling is het lastig om goede keuzes te maken als de toekomst onzeker is”, aldus Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille melkveehouderij.

 Verevening

NAJK pleit ervoor om als  uiteindelijk blijkt dat er ruimte is binnen het fosfaatrechtenstelsel om die ruimte ook aan de melkveehouders terug te geven. “Een nationale verevening zoals uit de tijd van het quotum zou ingezet kunnen worden. 2018 was een complex jaar. Het fosfaatrechtenstelsel is  in 2018 van kracht geworden en de melkveehouders moesten leren omgaan met het nieuwe systeem. Ook werden veel zaken pas in het lopende jaar 2018 vastgesteld. Zo was er bijvoorbeeld lange tijd onduidelijkheid over de knelgevallenregeling. Daarnaast weten veel melkveebedrijven pas in december 2018 in welke excretieklasse ze vallen.  Omdat de kans bestaat dat bij de definitieve berekening ook een onderschrijding van het fosfaatplafond is, vraagt NAJK de minister nu al na te denken hierover”, aldus Klever.

 Lease 

Uit de kamerbrief bleek ook dat er geen mogelijkheid wordt gegeven voor het verleasen van fosfaatrechten zonder afromen. Klever: “We hadden gehoopt dat verleasen zonder afromen ruimte zou geven voor jonge melkveehouders. Vele komen nu in de knel te zitten. Leasen geeft afroming, kopen is duur en de boete is nog onduidelijk. We hopen dat de minister de jonge boeren tegemoet wil komen, verevening lijkt ons een goede optie.”

Droogte nog niet voorbij; jonge agrariërs maken zich zorgen.

Inmiddels is er wel neerslag gevallen maar de problemen rondom de droogte zijn nog niet voorbij. Nieuwe vragen komen om de hoek kijken. Hoe krijg je de aardappels zonder beschadigingen uit de grond? Daarnaast ontstaat er op diverse percelen doorwas. Veehouders hebben minder gras in de kuil met als gevolg dat er soms al moet worden begonnen aan het winterrantsoen. Het rantsoen dat vervolgens te koop is, stijgt enorm in prijs.

Dat de opbrengst op sommige bedrijven wel de helft minder is dan voorgaande jaren brengt zorgen met zich mee. De regels die minister Schouten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft voorgesteld zijn slechts een tijdelijke overbrugging. Voor jonge ondernemers  die net het (familie)bedrijf hebben overgenomen of op het punt staan tot overname zijn financieel minder weerbaar. Een bedrijfsovername neemt extra financiële lasten met zich mee. Dan valt het niet mee als de inkomsten ook zwaar tegenvallen. Vaak is er binnen het bedrijf nog geen financiële buffer opgebouwd om dit soort schadeposten op te vangen.

Een positief puntje is dat de waterschappen in deze tijden wel goed meedenken  met de agrarische ondernemers. In sloten waar anders net genoeg water staat, stond nu genoeg  om te kunnen beregenen. Daarnaast kwamen de Waterschappen regelmatig langs om de sloten extra te schonen, zodat de watertoevoer soepel verliep.

Stem jonge boeren in Brussel luider

Met ingang van september 2018 nemen vier NAJK leden zitting in adviescommissies van de Europese commissie. Dat heeft de Europese Raad voor Jonge Boeren (CEJA) eind augustus bekendgemaakt. Zo hebben jonge boeren, naast andere stakeholders, een stem in het maken van beleid voor de agrarische sector.

De leden van de adviescommmissies, de zogenoemde Civil Dialogue Groups (CDG), voorzien de Europese Commissie twee keer per jaar van advies in Brussel. De leden zijn stakeholders in de agrarische sector. In de zomer van 2018 werd bekend dat de 64 CEJA-zetels in de adviescommissies opnieuw ingevuld konden worden met jonge boeren uit Europa. Er zijn vele reacties geweest na aanleiding van de oproep in juli vanuit NAJK.

Vier NAJK-ers in adviescommissie EU

Na een selectie uit ruim 200 Europese jonge boeren zijn er vier jonge boeren van NAJK geselecteerd. Auke Spijkerman, biologisch melkveehouder uit Drenthe is gevraagd zitting te nemen in de Civil Dialogue Group (CDG) over biologische landbouw. Joost de Jong uit Noord-Holland, actief in de bloem(bollen)sector, sluit aan bij de CDG over bloemen. Willem Voncken, akkerbouwer in Limburg, neemt zitting in de CDG over suiker en Wilbert Wouters, melkveehouder in Zeeland, zal een zetel innemen in de CDG over melk.

Iris Bouwers, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille internationaal, is enthousiast: “Ik ben ontzettend tevreden met dit resultaat. Nederlandse jonge boeren vanuit alle windstreken zullen de jonge boerenstem laten horen in Brussel. Het is heel goed om te zien dat we in zowel dierlijke als plantaardige sectoren, die relevant zijn voor de Nederlandse landbouw, onze stem kunnen laten horen.” Zelf blijft Bouwers lid van de adviescommissies over internationale handel en vergroening en directe betalingen. Naast de vier NAJK-leden met een vaste zetel, staan ook negen sollicitanten voor de adviescommissies op een reservelijst. Zij worden gevraagd een zetel op te vullen op het moment dat deze vacant komt.

De visie voorbij

“In 2030 hebben agrarisch ondernemers een energieleverend en klimaatneutraal bedrijf. In 2030 werken boeren samen met collega’s uit andere sectoren en verstrekken zij exact de hoeveelheid grondstoffen die teelt en bodem nodig hebben. In 2030 bevorderen boeren de biodiversiteit en sluiten zij hun nutriëntenkringloop.”

Bovenstaande passage is, wellicht tegen de verwachting in, niet afkomstig uit de onlangs gepresenteerde visie van minister Schouten. Hij is te vinden in de voedselvisie van NAJK, gepubliceerd in 2016. Destijds geschreven op verzoek van het ministerie van Economische Zaken, waar landbouw toebehoorde.

Eigenlijk zegt de hierboven geciteerde passage al genoeg. Waar termen als biodiversiteit, kringlooplandbouw of natuurinclusiviteit in het verleden slechts veelvuldig gekoppeld werden aan biologische of kleinschalige landbouw, lijkt dit te gaan veranderen.

Het is niet gek dat de visie van Schouten en de visie van NAJK zoveel overeenkomsten vertonen. Bestuur en leden van NAJK zetten zich nu al zo’n 40 jaar in voor toekomstbestendig beleid, om tot een duurzame landbouwsector te komen. Want NAJK pleit niet alleen voor betaalbare bedrijfsovername, een betere jongelandbouwersregeling (JOLA) of een hogere top-up. NAJK focust op ruimte voor ondernemerschap, innovatie en bovenal op toekomstbestendigheid. Wellicht is dat samen te vatten in het containerbegrip duurzaamheid.

Want duurzaam, dat is hetgeen je wilt en moet zijn als je niet alleen volgend jaar, maar ook over 30 of 40 jaar (nog) boer wilt zijn in Nederland. Waar beleid jarenlang heeft aangestuurd op kostenverlaging en productieverhoging, blijkt het steeds lastiger voor de (jonge) boer om binnen dit systeem succesvol te zijn. De vaak gebruikte definitie van duurzaamheid, die de nadruk legt op de “3 P’s” (people, planet, profit), is hier dan ook niet mee te rijmen.

NAJK wil graag dat de termen biodiversiteit, kringlooplandbouw en natuurinclusiviteit standaard gekoppeld worden aan de gehele landbouwsector. Omdat agrarisch ondernemers op alle “P’s” zullen moeten excelleren, om ook in de toekomst te kunnen en mogen produceren in Nederland.

Daar is wel wat voor nodig. Een stip op de horizon, die de minister volgens mij in haar visie heeft gezet. Leiderschap, dat de minister de komende jaren zal moeten tonen, om de stakeholders in de sector de juiste kant op de krijgen. En last but not least: de bereidheid tot samenwerken. Ik hoop ontzettend dat sectorpartijen, ketenpartijen en NGO’s de komende jaren bereid zijn minder te schreeuwen en meer te luisteren. De toekomstbestendigheid van de Nederlandse land- en tuinbouw is in ons aller belang. Voor people, planet en profit.

_____________________________________________________________________________________________________________

Iris Bouwers

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Iris Bouwers (25) verantwoordelijk voor de portefeuille internationaal. Iris is ook gemeenteraadslid voor CDA Dronten en combineert deze functies met haar studie agrarische bedrijfskunde en het werk op varkens- en akkerbouwbedrijf.

Wat deed NAJK voor jou in juli en augustus?

Iedereen bij NAJK zet zich dag in dag uit voor 100% in voor jou als lid. We zorgen bijvoorbeeld voor het materiaal, achtergrondinformatie en gespreksleiders voor interessante bijeenkomsten of discussieavonden, ontwikkelen trainingen en cursussen, regelen winacties en behartigen jouw belangen in Den Haag of Brussel. Wat deed NAJK voor jou in juli en augustus? Hier een kleine greep uit alle activiteiten:

  • NAJK-voorzitter, Andre Arfman, is aanwezig geweest bij een bezoek van de Vlaamse overheid en landbouworganisaties aan Nederland. Daar heeft hij verschillende personen van de Vlaamse overheid, Vlaamse landbouworganisaties, maar ook van het ministerie van LNV gesproken.
  • Op dinsdag 10 juli 2018 presenteerde de vijf sectortafels van het Klimaatberaad het Voorstel voor hoofdlijnen van het Klimaatakkoord. NAJK heeft, via de sectortafel landbouw en landgebruik, input voor het akkoord geleverd.
  •  NAJK heeft via haar sociale-mediakanalen diverse WeideWeetjes gepubliceerd.
  • Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille melkveehouderij, heeft deelgenomen aan de vergadering van Het College van Deskundigen agro/food Dierlijk van Stichting Milieukeur.
  • Doeko van ’t Westeinde, dagelijks bestuurder met de portefeuille akkerbouw, schreef een column met als titel ‘Frustratie’. In de column ging hij in op de frustraties over de berichtgeving rondom gewasbeschermingsmiddelen.
  • In de laatste blog van Susan Drion beschreef zij haar conclusie over alternatieve financiering voor de landbouw. NAJK heeft deze via haar kanalen gedeeld.
  • Leden van NAJK konden kaarten winnen voor de ATH 2018 die in september plaatsvindt.
  • NAJK heeft een oproep gedaan voor jonge boeren die geïnteresseerd zijn om een zetel in te nemen in een adviescommissie van de Europese Commissie. Hier zijn veel reacties op gekomen.
  • Op 13, 14 en 15 juli stond NAJK op de Zwarte Cross in het Hard Brok Café van ForFarmers. Veel mensen hebben de stand bezocht en het was enorm gezellig.
  • De voorbereidingen voor het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zijn in volle gang. Iris Bouwers, dagelijks bestuurder met de portefeuille internationaal heeft in de afgelopen periode diverse gesprekken gevoerd. Onder andere met LTO en het ministerie van LNV.
  • NAJK is samen met Agrio een onderzoek gestart naar media- en informatiegebruik onder agrarische jongeren. Deelnemen aan de enquête kan tot 14 oktober.
  • Dagelijks bestuurder NAJK, Marije Klever, heeft een interview gegeven voor Boerderij Magazine.
  • Het project Boer bistro is goedgekeurd. In dit project worden etentjes bij de boer georganiseerd door een groep jongeren. Vind jij het leuk om mee te doen en je bedrijf open te stellen? Meld je dan aan bij NAJK! Er is een vergoeding beschikbaar.
  • Iris Bouwers, dagelijks bestuurder NAJK, schreef een opiniestuk over droogte voor Boerenbusiness als reactie op Tjeerd de Groot (D66) die een interview had gegeven op BNR nieuwsradio.
  • Een journalist van NPO radio 1 is in de vroege ochtend van 6 augustus bij NAJK-lid Kees Captein, geweest om een uitzending te maken over het boerenleven in de ochtend.
  • In oktober organiseert NAJK samen met ForFarmers de Young farmers Day. De voorbereidingen zijn in volle gang. Binnenkort volgt de uitnodiging.
  • Dagelijks bestuurders NAJK, Andre Arfman en Iris Bouwers, hebben deel genomen aan de ALV van CEJA. Droogte was een van de onderwerpen op de agenda.
  • Het bedrijfsovernamefonds heeft veel aandacht van NAJK gekregen deze zomer. Samen met het ministerie zijn we druk bezig met de invulling om die zo passend mogelijk voor jullie te krijgen.
  • NAJK heeft gereageerd op de droogte van afgelopen periode. NAJK staat achter de punten die door andere agrarische belangenbehartigers zijn gecommuniceerd, maar vraagt daarbij ook aandacht om voor te bereiden op de klimaatextremen die de aankomende jaren steeds vaker voor zullen komen.
  • Een afvaardiging van de provinciale AJK’s en het dagelijks bestuur van NAJK is na een zomerstop eind augustus weer bijeengekomen om actualiteiten met elkaar uit te wisselen.
  • Op vrijdag 31 augustus was er een masterclass voor de deelnemers van de MaïsChallenge georganiseerd door Limagrain en NAJK.

Wat zal NAJK voor jou doen in september?

Natuurlijk zal in september ook veel door NAJK worden georganiseerd. Lees het laatste nieuws op de NAJK-website. Hierbij alvast een voorproefje:

  • Per 1 september heeft NAJK twee nieuwe communicatiemedewerkers: Annet de Winter en Annemieke Dunnink. Zij volgen Colinda Bos op die een nieuwe uitdaging heeft gevonden.
  • Dagelijks bestuurder van NAJK, Doeko van ’t Westeinde, zal tijdens het afscheid van Jan Bouwman bij Syngenta in een panel deelnemen over de landbouw in 2050.
  •  Zaterdag 8 september ontvang je  als lid weer de nieuwe BNDR. Dit keer met als thema: media.
  • In september geeft NAJK een aantal gastlessen over weidegang op de AOC Oost.
  • ­Het jaarlijkse NK Veebeoordelen vindt dit jaar plaats op zaterdag 15 september in Edam. De laatste voorbereidingen en voorrondes vinden momenteel plaats. Het beloofd weer een leerzame dag te worden.
  • Op dinsdag 25 september organiseert NAJK samen met Aeres Hogeschool Dronten het weidegang-event ‘Meer waarde uit gras’. Je kunt diverse inspiratiesessies volgen rondom weidegang. Wil jij meer kennis over weidegang? Meld je dan snel aan via onze website.
  • ­Van 11 tot en met 16 november 2018 gaat NAJK met een groep jonge boeren en tuinders naar Italië. Ga jij mee op deze interessante kennisuitwisselingsreis? Aanmelden kan via de website van NAJK.
  • Op dinsdag 4 oktober vind de Young Farmers Day plaats in Kootwijk. Deze dag voor jonge boeren wordt georganiseerd door ForFarmers en NAJK. Reserveer deze dag alvast in je agenda.

NAJK: waardering voor landbouwvisie minister Schouten

NAJK is positief over de afgelopen zaterdag gepresenteerde landbouwvisie van minister Schouten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). De visie zet een stip op de horizon, met als kern de overgang naar kringlooplandbouw. Het sluiten van kringlopen, duurzaam bodembeheer en bedrijfsovername zijn ook volgens NAJK, zaken waar volop op ingezet moet worden. 

Op zaterdag 8 september heeft minister Schouten haar visie ‘Landbouw, Natuur en Voedsel: Waardevol en Verbonden’ gepresenteerd. Dit deed ze op Hoeve Biesland in Delfgauw. NAJK-voorzitter Andre Arfman, bestuursleden Marije Klever en Iris Bouwers en diverse leden waren hierbij aanwezig. Arfman: “De minister heeft de waardering uitgesproken die de landbouw verdient. Er staan grote uitdagingen voor de deur, maar de visie heeft goede aanknopingspunten om die uitdagingen aan te gaan. Er hangt nog wel veel af van de precieze invulling van de visie. Wat NAJK betreft moet er een integrale aanpak komen met oog voor een goed verdienmodel voor de boer.”

Jonge boeren

In de visie is ook speciale aandacht voor jonge boeren. Volgens minister Schouten is er bijzondere aandacht nodig voor de mogelijkheid voor jonge mensen om een bedrijf over te nemen. Arfman: “Jonge boeren en tuinders zijn de toekomst. Het overnemen van een agrarisch bedrijf is niet eenvoudig. Het is goed dat hier aandacht voor is. Dit is belangrijk voor de continuïteit van onze mooie land- en tuinbouwsector.”

Bodem

NAJK is verheugd over het feit dat de minister veel nadruk legt op duurzaam bodembeheer. “De bodem is ons belangrijkste bezit. Ook over veertig jaar willen jongeren nog kunnen ondernemen in de agrarische sector. Dit kan alleen als we goed voor de bodem zorgen. Daarom gaat NAJK ook komend jaar aan de slag met dit thema,” aldus Arfman.

Kringlopen sluiten

Schouten zet in haar visie in op meer samenwerking tussen sectoren en voor het sluiten van kringlopen. NAJK pleit hier al geruime tijd voor. Arfman: “Ook in onze eigen voedselvisie uit 2016 hebben we zowel het belang van deze samenwerking als dat van kringlooplandbouw onderstreept. De inzet die boeren hiervoor plegen, zal wel beloond moeten worden door de consument.”

Arfman vervolgt: “De vele gesprekken met stakeholders in de sector hebben vruchten afgeworpen. NAJK is zeker bereid mee te denken en te praten over de invulling van de visie in beleid, want dat gaat bepalend zijn voor de uitvoering.”