Auke Spijkerman: Nadat ik maandag bij het stadhuis in Assen was geweest, mocht ik woensdag weer naar de stad van Manneken Pis toe. In Brussel mocht ik namelijk weer bij de civil dialogue group van biologische landbouw zijn. Nu werd er op deze dagen ook nog druk vergaderd over de Brexit in Brussel en is hier op het moment van schrijven nog veel onduidelijk over maar hierover straks meer.

Ik zal eerst uitleggen wat er in deze civil dialogue group(CDG) gebeurt. In een cdg mogen allemaal verschillende lobbygroepen hun zorgen, voorstellen, of verandering in beleid of teksten voorleggen aan de Europese commissie. In het geval van de biologische landbouw is dat de DG Sante(gezondheid en voedselveiligheid). In deze groep zitten veel verschillende lobbygroepen van organisaties ter verbetering van dierenwelzijn en milieu, CEJA (belangenorganisatie voor jonge boeren in Europa) tot verwerkers en handels organisaties.

In de biologische landbouw zijn ze druk bezig met het vernieuwen van de wetgeving. Op 1 januari 2021 moet alle nieuwe wetgeving klaar zijn. De commissie loopt momenteel achter op schema maar deze 1 januari moet gehaald worden. Omdat de biologische sector nogal om sterk omschreven wetgeving vraagt, zijn er veel kleine details die verwerkt moeten worden in de wetgeving. Hierdoor is een groot gedeelte van de vergadering vrij technisch. Voorbeelden hiervan zijn om de uitloop van kippen op max. 350 meter te houden in plaats van 150 meter die was voorgesteld.

Na dit technisch en saaiere stuk van de vergadering gaven ze een inkijkje in de biologische markt, in welke landen deze groeit en met welke producten. Bijzonder om te zien dat in Denemarken 32 % van alle eieren die verkocht worden biologisch zijn en dat de algehele markt is gegroeid van een marktaandeel van 11% in 2016 naar 13% in 2017. Het algemene beeld van deze markt was dat biologisch stabiel doorgroeit en dit vooral bij de grotere retail het geval zal zijn (supermarkten).

Hierna was een presentatie over de meldingen die worden gedaan van verdachte biologische partijen in de verschillende landen. Deze informatie hoeft niet te betekenen dat een product ook echt niet voldoet maar geeft wel een indicatie van betrouwbare en minder betrouwbare landen. Hier was ook een interessante discussie om deze data geheim te houden. Dit omdat deze data heel gemakkelijk verkeerd begrepen kan worden en daardoor volledig uit zijn verband kan worden gehaald. Hierna werd wel duidelijk aangegeven dat landen als Turkije en China onder extra aandacht staan omdat hier vaker partijen met melding vandaan komen.

De dag sloten we zoals eerder met cdg’s af met een rapport over de brexit. Hier werd aangegeven dat er eigenlijk nog niks nieuws te melden was. Wel werd duidelijk aangegeven dat er 3 scenario’s waren. Optie 1: Een deal met Brexit waardoor er een overgangstermijn zou zijn om alle wetgeving goed te regelen. Optie 2: een verlenging van de huidige status, geen deal maar ook geen brexit. Of optie 3: Een harde brexit. In het geval van de biologische markt zou dit betekenen dat ze als 3^de wereld land worden behandeld en dan moet de EU alle wetgeving en certificeringsinstanties goedkeuren. Dit zou export van biologische producten voor het VK onmogelijk maken naar de EU.

Al met al heb ik weer een zeer leerzame dag gehad in Brussel waar ik interessante mensen heb leren kennen die jonge boeren in andere landen vertegenwoordigen.

 

Een aantal NAJK leden nemen namens NAJK deel aan cdg’s, dit zijn de adviesgroepen van de Europese Commissie. Zij vertellen graag over hun ervaringen en over de onderwerpen die hier worden besproken. 

Aan het begin van dit jaar werden vijf enthousiaste prijswinnaars verblijd met een cheque van een spiksplinternieuw project van NAJK en de Rabobank: ‘De toekomst begint vandaag’. Deze vijf NAJK-leden kregen gedurende drie maanden een programma op maat aangeboden. Samen met een professioneel bedrijfsadviseur gingen ze aan de slag met hun toekomstvisie, probleem of grote verandering. Er werd een persoonlijk activiteitenplan opgesteld en om dit allemaal mogelijk te maken kregen de prijswinnaars een budget van €3000,- aangereikt. Inmiddels is het project feestelijk afgesloten. Laat je inspireren door het verhaal van deze jonge ondernemers!

Thomas Zijlmans: “biologische landbouw heeft de gunfactor”

Thomas Zijlmans raakte tijdens zijn studie steeds meer geïnteresseerd in de biologische akkerbouw. Dat wilde hij ook! Maar hoe pak je dit aan? En bovenal: wat zijn de bedrijfskundige consequenties van zo’n omschakeling? Tijdens dit project heeft Thomas deze consequenties voor zichzelf op een rijtje gezet. Het was een kwestie van de situatie in kaart brengen, een toekomstige situatie schetsen en de mogelijke scenario’s naast elkaar leggen. Door de kansen en beperkingen in beeld te brengen, kwam hij erachter dat vakmanschap erg belangrijk is. Hier valt volgens Thomas nog veel winst te behalen. De solvabiliteit ligt hoog, waardoor de markt wel tegen een stootje kan. Betekent dit dat hij in 2020 al de omschakeling gaat maken naar biologisch? Nee. Hoewel de biologische landbouw volgens hem wel de gunfactor heeft, duurt het sowieso twee jaar voordat een bedrijf volledig over kan naar biologisch. Daarnaast moet er eerst gekeken worden naar de mogelijke afnemers voordat hij deze sprong in het diepe kan wagen. Thomas ziet nog steeds kansen in de biologische sector en krijgt hierbij de vrijheid van zijn ouders om een eigen weg in te slaan.

Maarten de Groot: “we vertrekken naar het dorp waar ons hart ligt”

Wat als meerdere zoons melkveehouder willen worden? Maarten de Groot, veehouder in hart en nieren, kwam voor dit vraagstuk te staan. Het familiebedrijf dat zijn broer had overgenomen, was niet winstgevend genoeg om twee gezinnen te kunnen onderhouden.

In eerste instantie wilde Maarten zijn eigen weg inslaan. Na verschillende pogingen als bedrijfsleider en werkvakanties in het buitenland krijgt hij de mogelijkheid om in maatschap te gaan bij een andere boer in een dorpje verderop. Helaas bleek dit niet toekomstbestendig en stond hij begin dit jaar weer zonder boerderij. Om de situatie en de mogelijkheden in kaart te brengen, werd er een coach ingeschakeld. Deze coach liet Maarten inzien dat de drive om een melkveehouderij te runnen nog steeds aanwezig was. Hij wilde niets liever dan zelf een ondernemer zijn en zijn passie voor koeien vormgeven.

Vol goede moed ging hij met zijn vrouw en vader op zoek naar een mooi bedrijf om hun droom werkelijkheid te laten worden. Hoewel ze zich ook georiënteerd hadden op een veehouderij in Denemarken en Canada, was de stap naar het buitenland voor Maarten en zijn gezin te groot. Nadat ze samen met de boekhouder en de bedrijfsadviseur om de tafel hadden gezeten, vonden ze via funda in business een melkveebedrijf op zeven kilometer afstand van het ouderlijk huis. Er moest een bedrijfsplan gemaakt worden, banken werden benaderd voor de financiering en er werd contact gezocht met de verschillende melkafnemers. Hoewel het een erg tijdrovend proces is geweest, vertrekken deze doorzetters begin november definitief naar een prachtig melkveebedrijf in een dorpje waar hun hart ligt.

Joris van Lierop: verduurzamen of verbeteren?

Toen Joris van Lierop in de zomer van 2018 zijn opleiding Bedrijfskunde en Agribusiness afrondde, is hij per direct als mede-ondernemer op het thuisbedrijf aan de slag gegaan. Dit pluimveebedrijf is een echt gezinsbedrijf dat altijd op zoek blijft gaan naar verbeteringen. Ze produceren duurzame energie door middel van zonnepanelen en halen groene energie uit de mestproductie. Joris van Lierop zou graag het bedrijf van zijn ouders overnemen en is benieuwd of hun huidige strategie toekomstbestendig is.

Bij het eerste gesprek werd er gekeken naar waar Joris en het bedrijf nu stonden en waar hij als jonge ondernemer naar toe wilde in 2024. Zodoende kwam Joris bij de plannen om het pluimveebedrijf te optimaliseren. Hij wil op verschillende manieren het bedrijf verduurzamen. Dit wil hij doen door de stallen uit te gaan bouwen en de daken te voorzien van zonnepanelen. Daarnaast worden deze stallen van de nieuwste snufjes voorzien, waarbij de lucht schoner de stal uit gaat dan dat het erin komt. Hoewel de aanvraag van de vergunningen lang duurt, kijkt Joris vol goede moed naar de plannen voor 2024!

Linda Versluis: vernieuwde boerderijwinkel met volop beleving

Linda Versluis zet zich met hart en ziel in voor hun boerderijwinkel, Landwinkel Versluis, een voltallige groentewinkel met boeren delicatessen. Haar man houdt zich bezig met het akkerbouwbedrijf en de pluimvee tak. In de winkel wordt een groot deel van de tafelaardappelen en eieren rechtstreeks aan de consument verkocht. Er worden zoveel mogelijk producten uit de naaste omgeving gehaald. Hoewel Linda Versluis enorm blij is met de winkel die haar schoonvader destijds is gestart, kan ze niet wachten om deze winkel echt eigen te kunnen maken. De winkel krijgt een make-over om toekomstbestendig te worden. Daarbij wordt onder andere gekeken naar de aankleding, looproutes en beleving.

Verschillende wensen, die binnen het ontwerp van één winkel samen moeten komen. Om hier een goed plan voor op te stellen, heeft Linda verschillende coachingsgesprekken gevoerd. Ze heeft andere boerderijwinkels bezocht om ideeën op te doen en is uiteindelijk bij Anne Visser en Hans Ravensbergen terecht gekomen. Anne Visser helpt Linda en haar man bij het ontwerp van de winkel en het bijbehorende stappenplan. Hans Ravensbergen is een strategisch adviseur die hen helpt met het complete plaatje inclusief marketingplan. In 2020 zal de vernieuwde winkel openen.

Remco Kruitbos: een goed advies is onbetaalbaar

Remco Kruitbos wilde gedurende dit project onderzoeken of het haalbaar is om een melkveebedrijf over te nemen van mensen die geen familie zijn. Om hierachter te komen is hij samen met zijn werkgever en verschillende adviseurs om de tafel gaan zitten. Na een flinke tijd kwam er een plan tot stand dat mogelijk haalbaar zou zijn, maar helaas werden niet alle onderdelen door de fiscus goedgekeurd.

De fosfaatrechten vormden een grote financiële hobbel voor Remco en zijn werkgever. Hierdoor was het voor beide partijen onmogelijk om tot een haalbaar en acceptabel plan te komen. Na een lange zoektocht die veel energie kostte, heeft Remco helaas moeten concluderen dat een bedrijfsovername er niet in zit. Toch is het project niet voor niets geweest. Volgens hem hebben ze er samen veel van geleerd en verliep de samenwerking vooralsnog voorspoedig.

Eye-opener voor noodzaak bedrijfsovernamefonds

Volgens Sietse Draaijer, bestuurslid van het NAJK, is dit project een mooi opstapje geweest voor het bedrijfsovernamefonds dat vanaf januari van start zal gaan. Zonder de bijdrage van dit project waren de kandidaten waarschijnlijk minder snel aan deze uitdaging begonnen. Wat ons betreft een echte eye-opener voor de noodzaak van dit fonds.

NAJK roept, net als LTO, de leden op om aanstaande maandag 14 oktober om 12.00 uur bij de provinciehuizen te verschijnen. Dit om te protesteren tegen de provinciale regels over stikstof en deze van tafel te krijgen.

De afgelopen dagen zonden de provinciale afdelingen van NAJK al een brief naar hun gedeputeerden om de zorgen van jonge boeren te uiten. NAJK-voorzitter Andre Arfman: “de onzekerheid over de toekomst van de sector is groter dan ooit. De ontwikkelingsruimte die wij volgens alle regels en procedures hebben verkregen en noodzakelijk zijn voor het opbouwen van een duurzame toekomst, worden nu in één ruk afgepakt. Er is geld gestoken in vergunningverlening, er zijn stallen gebouwd en hierop zijn duurzame bedrijfsplannen geschreven. De jonge boeren hebben bewegingsvrijheid, tijd en vertrouwen nodig. Met de voorgestelde regels, waarin de provincies nog verder gaan dan de Regering voorstelt, wordt dit ons onmogelijk gemaakt. Het lijkt wel of de overheid ons uitzwaait!”

NAJK is het zat dat er ondanks de vele jarenlange inspanningen, de overheid niet luistert. Daarom roept het bestuur de leden op om maandag 14 oktober om 12:00 uur, samen met LTO-leden, te verzamelen bij hun provinciehuis.

Vrijdag 4 oktober heeft minister Schouten van het ministerie van LNV de eerste maatregelen bekend gemaakt om uit de stikstof-impasse te komen. Hoewel het uitgangspunt van de overheid is dat er geen gedwongen bedrijfsbeëindiging komt, wordt de agrarische sector op slot gezet door het afpakken van vergunde ruimte die niet benut is en een afroming van 30% bij extern salderen. Daarbij maakt NAJK zich grote zorgen over bedrijfsovernames. Deze aangekondigde maatregelen treffen ook bedrijfsovernames, waardoor deze niet meer aantrekkelijk worden. Het toekomstperspectief voor jonge boeren verdwijnt met de voorgenomen maatregelen, beleidsdoelen als kringlooplandbouw worden niet meer gehaald en de land- en tuinbouwsector stort als een kaartenhuis in elkaar.

De brief van minister Schouten aan de Tweede Kamer volgde als reactie op het advies van commissie Remkes dat woensdag 25 september gepubliceerd werd. De minister geeft in haar brief aan dat er al veel in gang is gezet en is bereikt. Toch is versnelling volgens haar noodzakelijk. NAJK reageert geschokt op deze Kamerbrief en maakt zich grote zorgen over de impact op zowel de korte als de lange termijn. “Wij, jonge boeren, hebben bewegingsvrijheid en vertrouwen nodig. Deze maatregelen houden ons verre hiervan. Wij jonge boeren moeten ontwikkelingsruimte inleveren voor andere sectoren. De toekomst van jonge boeren was al onzeker en dit versterkt het nog meer”, aldus Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK.  

Geen bedrijfsontwikkeling meer mogelijk
NAJK maakt zich grote zorgen over de bedrijfsovernames, bedrijfsontwikkelingen en de blijvers in de agrarische sector. Hoewel er een vrijwillige opkoopregeling komt voor bedrijven die willen stoppen, moeten de bedrijven rondom de Natura-2000 gebieden niet worden vergeten. “Het is van groot belang dat er voldoende ruimte blijft om te kunnen ontwikkelen voor bedrijven rondom Natura 2000-gebieden,” aldus Klever.     

De ruimte die boeren hadden binnen hun vergunning wordt nu door de overheid in één ruk afgepakt. Klever: “Het is erg vreemd dat stalruimte die nog niet gerealiseerd is, maar wel vergund, zo kan worden afgenomen. Boeren die ‘spantje voor spantje’ wilde groeien, moeten straks opnieuw ruimte vinden door intern en extern salderen, terwijl zij hier al wel een vergunning voor hadden.” 

De stikstofmaatregelen staan haaks op alle activiteiten om jongeren te stimuleren een agrarisch bedrijf over te nemen. Er is geen uitzondering gemaakt voor bedrijfsovernames, zowel binnen als buiten de familie, bij de voorwaarde voor extern salderen. Binnen dit hele maatregelenpakket ontbreekt het aan een toekomstperspectief voor jonge boeren. Agrarische bedrijfsovernames zijn simpelweg niet meer aantrekkelijk. De overheid zwaait jonge boeren uit!

Overheid brengt gehele economie aan het wankelen
De overheid heeft aangegeven dat bij het verkopen van ammoniakrechten de fosfaatrechten doorgehaald worden. De agrarische ondernemer die deze ammoniakrechten koopt, zal dus naast deze investering ook fosfaatrechten moeten kopen op een markt die door de stikstofmaatregelen in disbalans zal raken. Ook de pluimvee- en varkenssector komt op deze manier op slot te staan. Deze sectoren zijn al nagenoeg emissiearm, waardoor het voor hen niet mogelijk is om met intern salderen ruimte te creëren. 

De stikstofmaatregelen hebben daarnaast een negatief effect op de kringlooplandbouw, de bloei en innovatiekracht van de sector. Kortom, de gehele Nederlandse economie zal de negatieve effecten hiervan kunnen ondervinden. Niet alleen de boerenbedrijven zullen hierdoor stilstaan of omvallen, de negatieve effecten zullen voor de gehele keten voelbaar zijn.

Meten is weten: aandacht voor rekenmethodiek ontbreekt
Ook vind NAJK het verontrustend dat er zulke ingrijpende maatregelen worden doorgevoerd, terwijl er grote discussie bestaat over de betrouwbaarheid van bestaande rekenmodellen. In de Kamerbrief wordt het rekenmodel ook benoemd.  Klever: “Het is belangrijk dat er meer transparantie komt over de rekenmethodiek. Doordat deze transparantie ontbreekt zal draagvlak voor maatregelen uitblijven.”

Oplossingen voor PAS meldingen
De minister schrijft in haar brief dat er gezocht wordt naar een generieke eenmalige legalisering van de meldingen. Klever: “Het is positief dat er voor de meldingen een oplossing komt. Echter dient er aan de bedrijven die legaal zonder NB vergunning zijn gebouwd in de tijd voor de PAS ook een oplossing te worden geboden.”

Jonge boeren produceren het voedsel van morgen. Geef ons bewegingsvrijheid en vertrouwen in de toekomst. “Wij laten ons niet uitzwaaien!”