Om stappen te kunnen zetten naar een dierwaardige veehouderij vinden LTO, NAJK, ZuivelNL, SBK, POV en de Dierenbescherming een onafhankelijke en objectieve autoriteit onmisbaar. Om inzicht te krijgen hoe een dergelijke ‘autoriteit’ het beste juridisch kan opereren, hebben de organisaties gezamenlijk opdracht gegeven dit te laten onderzoeken. Op woensdag 29 januari hebben Ellen Bien, bestuurder van de Dierenbescherming, en Dirk Bruins, voorzitter van LTO, en Ruben Klein Teeselink, dagelijks bestuurslid namens NAJK, dit aan minister Wiersma aangeboden.

Dierwaardige veehouderij veelomvattende puzzel
De Wet Dieren moet voorzien in een uitwerking van hoe de veehouderij aan de principes van Mellor kan voldoen. Preciezer nog, hoe de Raad voor Dierenaangelegenheden heeft beschreven welke kenmerken een dierwaardige veehouderij heeft.

Dat is een grote, en veelomvattende puzzel. Want niet alleen gaan de veehouders dan hun dieren anders houden. De hele keten, van boer tot en met consument en alle schakels daartussen, zal anders moeten gaan functioneren, anders gaan inkopen en anders gaan consumeren. Anders komt er geen verandering die ‘volhoudbaar’ is.

Dat vraagt om afspraken: met de overheid, met de ketenpartijen zoals slachthuizen, transporteurs, verwerkers, logistiek, retail, horeca, grote foodserviceketens, noem maar op. Markt en veehouderij moeten op elkaar passen, qua werkwijze en volume. De wetgeving moet helpend zijn. De overheid, stuurt, faciliteert, financiert, werkt samen, besluit en past aan. Zo kunnen ‘de markt’ (het geheel van alle actoren) en ‘de overheid’ samenwerken. We noemen dat ‘publiek-private samenwerking’.

Bekijk het rapport hier

Objectieve autoriteit kan geheel overzien
Stel dat die afspraken en ook de wet- en regelgeving er komen. Dan is het nodig dat er een objectieve ‘autoriteit’ is, die gezaghebbend is, boven alle partijen staat (dus ook boven het ministerie) en het geheel overziet. Die op basis van data kan meten, monitoren en adviseren. De waarde die aan data en adviezen wordt toegekend, is en blijft een politieke kwestie. Een ‘autoriteit’ die boven de betrokken partijen staat, meet de voortgang van alle afspraken, publiek en privaat. Liefst op basis van bestaande (markt) informatie en bestaande meetsystemen. De autoriteit levert inzicht in de voortgang naar een dierwaardige veehouderij, en biedt inzicht in de marktomstandigheden en andere voorwaarden. LTO, NAJK, ZuivelNL, SBK, POV en de Dierenbescherming hebben laten uitzoeken hoe een dergelijke objectieve marktmeester juridisch het beste past bij de opdracht die aan een dergelijke organisatie wordt gegeven. We stellen dit rapport ter beschikking aan geïnteresseerde betrokkenen, ten behoeve van de discussie in de Tweede Kamer hierover.

“Een onafhankelijke autoriteit is het redelijke gas en rempedaal waarmee jonge boeren niet aan het onmogelijke gehouden worden. Samen met de onafhankelijke autoriteit kunnen jonge boeren verantwoord stappen zetten naar een meer dierwaardige veehouderij”, aldus Wendy Kicken, portefeuillehouder pluimvee-, varkens- en kalverhouderij.

De stikstofproblematiek blijft de agrarische sector raken en dus ook de jonge boer. De afgelopen twee maanden zijn er twee gerechtelijke uitspraken geweest over het stikstofbeleid. De eerste uitspraak heeft de vergunningverlening stopgezet. De andere uitspraak heeft de overheid verplicht om de door haar eigen stikstofdoelen te behalen in 2030 die voorkomen uit de stikstofwet op straffe van 10 miljoen euro. Hiervoor is nieuw stikstofbeleid nodig. Het kabinet was hier al mee bezig en heeft hierom vandaag een ministeriële commissie ingesteld. NAJK pleit voor een omslag in het beleid waarbij het huidige systeem, dat nu gericht is op stikstofdepositie, wordt vervangen door een aanpak gericht op stikstofemissie. Daarnaast moeten PAS-melders en interimmers eindelijk een keer gelegaliseerd worden.

De knelpunten en noodzakelijke veranderingen
Voor jonge agrariërs maakt deze uitspraken een al langer bestaand probleem opnieuw duidelijk: het ontbreken van werkbaar en toekomstgericht beleid. NAJK maakt zich zorgen over het gebrek aan perspectief. Daarnaast baart de vastlopende vergunningverlening ook zorgen, omdat die essentieel is om bedrijven te legaliseren, te verduurzamen en verder te ontwikkelen. “Zonder vergunningen kunnen jonge boeren namelijk niet legaliseren en/of geen investeringen doen in bijvoorbeeld emissiereductie, klimaatmaatregelen of het verbeteren van waterkwaliteit.”, aldus Roy Meijer voorzitter NAJK. Dit leidt tot stagnatie in verduurzaming, terwijl boeren juist bereid zijn om te investeren in toekomstbestendige oplossingen en een rendabel bedrijf.

Ministeriële commissie
Het kabinet onderstreept dat er nieuw stikstofbeleid moet komen en heeft daarom een ministeriële commissie ingesteld. Volgens NAJK onderstreept dit dat naast de landbouw ook andere sectoren aan zet zijn om minder stikstof te emitteren. Het kabinet omarmd de gedachte van een op emissiegerichte aanpak in haar regeerprogramma en beleidsbrieven. NAJK is daar positief over. “Als sector kunnen we alleen afgerekend worden op iets waar we zelf invloed op hebben en dat is onze emissie.”, aldus Meijer. Daarom moet het stikstofbeleid op de schop, want die is nu gebaseerd op stikstofdepositie. Het nieuwe stikstofbeleid moet volgens NAJK zorgen voor legalisering van PAS-melders en interimmers. Daarnaast moet vergunningverlening weer mogelijk worden, zodat jonge veehouders aan de slag kunnen met emissiereductie.

Het jaar van de waarheid
2025 wordt een cruciaal jaar voor de agrarische sector, en voor jonge boeren in het bijzonder. De urgentie om duidelijke keuzes te maken en met uitvoerbaar beleid te komen, is groter dan ooit. Zonder die duidelijkheid dreigen jonge ondernemers een toekomst elders te overwegen en dat zeer begrijpelijk. “We moeten ons dan wel beseffen dat we de toekomst van onze vergrijzende sector daarmee ongelofelijk op het spel zetten. Het kabinet heeft alle ruimte hier wat aan te doen en samen met de coalitiepartijen zijn zij nu aan zet. Komt hier wat haalbaars uit, dan kunnen wij ook onze schouders eronder zetten”, aldus Meijer.

Roy Meijer te gast bij “Dit is de dag” op NPO Radio 1
Roy Meijer, voorzitter van NAJK, lichtte de zorgen van jonge boeren toe in het radioprogramma Dit is de Dag op NPO Radio 1. Hierin gaf hij aan dat de uitspraak van de Raad van State voor de kerst pijnlijker was, omdat deze uitspraak de gehele vergunningverlening stil legde. “Als je wilde intern salderen of extern salderen, dan ging dat vanaf dat moment niet meer door.”, aldus Meijer. Vervolgens is de rechtszaak van Greenpeace besproken. Daarover gaf Meijer aan dat hij niet verrast was over de uitspraak van de rechter die inhoud dat de overheid het in de stikstofwet door haar zelf vastgestelde doel in 2030 moet halen. Dit doel komt neer op het behalen dat 50% van het stikstofgevoelige areaal van habitattypen en leefgebieden onder de Kritische Depositie Waarde komt in 2030. Ook heeft Meijer aangegeven dat hij stelt dat sturen op enkel stikstofdepositie een heilloze weg is, maar sturen op emissie is de enige uitweg. Als uitsmijter gaf Meijer mee dat jonge veehouders moeten weten wat ze moeten doen op hun erf, zodat ze aan de slag kunnen. “Die duidelijkheid is nodig binnen nu en een jaar. Zo niet, dan lonkt het buitenland.”, aldus Meijer.

Naar aanleiding van de MKZ-besmetting in Duitsland en de recente ontwikkelingen rondom het PCR-onderzoek in Nederland, past NAJK het hygiëne advies voor MKZ aan.

Vanaf heden geldt:

• (Leden)bijeenkomsten: Deze week is het dringende advies om nog geen grootschalige bijeenkomsten te laten plaatsvinden voor sectoren die gevoelig zijn voor MKZ (rundvee, varkens, kleine herkauwers). Waar mogelijk kun je deze vervangen door een online bijeenkomst. Mocht er zich geen nieuwe alarmerende situatie voordoen, dan zijn dergelijke bijeenkomsten vanaf maandag 27 januari weer mogelijk.
• Bestuursvergaderingen en fysieke overleggen: Bestuurders van MKZ-gevoelige sectoren kunnen vanaf nu weer fysiek bijeenkomen. Hierbij geldt dat een digitale vergadering uiteraard altijd een optie blijft wanneer dat de voorkeur heeft.
• Voor bestuurders en medewerkers die thuis een bedrijf hebben in een MKZ-gevoelige sector, of voor hun werkzaamheden betrokken zijn bij een MKZ-gevoelige sector, geldt het advies om tot maandag 27 januari de hygiënemaatregelen in acht te nemen en geen bedrijven te bezoeken als dit niet noodzakelijk. Wij verzoeken iedereen zich hier aan te houden om verdere risico’s te voorkomen. Deze aangepaste maatregelen gelden tot maandag 27 januari.

Mochten zich in de tussentijd geen nieuwe, alarmerende ontwikkelingen voordoen, dan vervallen vanaf volgende week maandag de restricties. Indien er nieuwe ontwikkelingen of updates zijn, worden deze zo snel mogelijk gedeeld via de NAJK-website.

Inhoudelijke informatie:
Voor meer informatie en de huidige situatie verwijzen wij naar de website van de Rijksoverheid:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/diergezondheid

Wij blijven de situatie nauwlettend volgen en schakelen waar nodig op of af. Dank voor jullie medewerking en begrip!

De huidige pachtwetgeving, die voor het laatst in 2007 is gewijzigd, sluit al jaren niet meer aan op de behoefte van pachter én verpachter. Een derde van de Nederlandse landbouwgrond wordt verpacht. Pacht is daarmee een belangrijke mogelijkheid voor jonge boeren en tuinders om grond in gebruik te krijgen. Op verzoek van het ministerie van LVVN heeft NAJK de afgelopen twee jaar samen met LTO Nederland, BLHB en FPG gewerkt aan een voorstel om tot een herziening van de pachtwetgeving te komen. Afgelopen oktober is dit voorstel afgerond en aangeboden aan het ministerie. Vrijdag heeft de staatssecretaris met een kamerbrief gereageerd op onze voorstellen. “We zijn er nog niet, maar de positieve reactie van de staatssecretaris laat zien dat we deze keer echt toewerken naar de nodige herziening”, aldus Merel Straathof, portefeuillehouder leefomgeving.

Het huidige systeem voldoet niet meer

In het kort bestaat de huidige pachtwetgeving uit geliberaliseerde pacht (kortlopend) en reguliere pacht (langlopend). Bij langlopende pacht is de prijs gemaximaliseerd op de vastgestelde regionorm en kan de verpachter het pachtcontract niet zomaar opzeggen. Dit maakt dat dit zo onaantrekkelijk is voor verpachter dat deze pachtvorm nauwelijks meer wordt afgesloten. Voor kortlopende pacht is de prijs en de duur van het contract (tot maximaal 6 jaar) vrij te bepalen, hier staat tegenover dat er torenhoge prijzen worden betaald voor kortlopende zekerheid en er beperkt aandacht wordt besteed aan duurzaam grondgebruik. “Het huidige pachtstelsel maakt het in praktijk nagenoeg onmogelijk om duurzaam langlopend te (ver)pachten. Jonge boeren hebben langjarige zekerheid nodig om hun bedrijven te kunnen doorontwikkelen. Dit kunnen we mogelijk maken door langjarige pacht aantrekkelijker te maken voor verpachter en kortlopende pacht te ontmoedigen. Na jaren van onderhandeling is het hoog tijd om deze noodzakelijke veranderingen in de pachtwetgeving door te voeren”, aldus Straathof.

Van kortlopend naar langlopend
Het nieuwe pachtstelsel moet aantrekkelijk zijn voor pachter én verpachter. Hoe aantrekkelijker voor beide, hoe meer zwarte pacht voorkomen kan worden. Daarnaast is langjarige zekerheid van belang voor de jonge ondernemer en stimuleert dit duurzaam bodemgebruik. Het voorstel vanuit onder andere NAJK sluit aan bij deze voorwaarden. Centraal staat de stimulering van langlopende pacht door het behoud van reguliere pacht in combinatie met een nieuwe pachtvorm, duurzaam langlopende pacht, waarin de prijs vrijer is én een einddatum vast staat. Zo heeft zowel de pachter als de verpachter hier voordeel aan. Kortlopende pacht blijft mogelijk, maar wordt wel ontmoedigd door de progressieve prijsbepaling die onder de regionorm uitkomt. NAJK is blij om te zien dat de staatssecretaris het dossier zo voortvarend oppakt en er op hoofdlijnen overeenstemming is gevonden op vele onderdelen waaronder de pachtvormen, de bedrijfsmatigheid en de mogelijkheid tot vrijwillige bindende duurzaamheidsafspraken.

Tijd om door te pakken
NAJK is zeer te spreken over de reactie van de staatssecretaris op de voorstellen van de LTO, BLHB, FPG en NAJK en kijkt uit naar een goede samenwerking het komende jaar. Het is in ieders belang, maar zeker in die van de jonge boer, dat er eind 2025 een voorstel tot herziening voorligt aan de tweede kamer. “Pacht is en blijft complex, als NAJK blijven we ons inzetten voor de herziening van de pachtwetgeving. Op naar een pachtstelsel dat aansluit bij de wensen van pachter en verpachter én bijdraagt aan verduurzaming van de agrarische sector”, aldus Straathof.