In het Kamerdebat van dinsdagavond 19 april hebben landbouwwoordvoerders Thom van Campen (VVD), Derk Boswijk (CDA), Roelof Bisschop (SGP), Pieter Grinwis (CU) en Caroline van der Plas (BBB) een motie ingediend waarin zij aandacht vragen voor de rampzalige gevolgen die een afschaf van de derogatie heeft. NAJK heeft grote zorgen over het tot op heden uitblijven van de duidelijkheid over de derogatie. De derogatie is een van de onmisbare bouwstenen om toekomstperspectief voor jonge boeren te creëren. NAJK roept de minister op zich hard te maken voor de verlenging van de derogatie.

Zeker in samenhang met de opgaves die er op jonge boeren afkomen, zoals water, klimaat en stikstof en het uitblijven van een duidelijk toekomstperspectief voor de jonge boer in de gebiedsgerichte aanpak, is derogatie van groot belang. Derogatie zoals we deze nu kennen, stimuleert gras wat een positief effect heeft op de waterkwaliteit. Daarnaast bespaart het kunstmest (en daarmee CO2) en draagt het op deze manier bij aan kringlooplandbouw. Het afschaffen van de derogatie zou de sector in zulke mate ontwrichten dat het zetten van stappen richting een duurzaam toekomstperspectief onhaalbaar wordt. “Derogatie draagt op vele vlakken bij aan de opgaves die voor ons liggen. Jonge boeren willen vooruit en hun schouders er onder zetten. Het uitblijven van de derogatie zal dit echter zo goed als onmogelijk maken”, aldus Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille melkveehouderij.

Politieke daadkracht gevraagd
NAJK roept de minister op om te gaan staan voor derogatie en actief met Brussel het gesprek te voeren. Dit om een route te vinden die enerzijds een antwoord biedt voor de opgaves en anderzijds een werkbare vorm is die langjarig toekomstperspectief biedt, zodat jonge boeren op een praktische manier kunnen bouwen aan en vertrouwen ín de toekomst. NAJK trekt samen met LTO op in dit dossier. LTO heeft ook geschreven over derogatie en de ministers opgeroepen in actie te komen.

Het actieprogramma en bijbehorende toevoeging (addendum), zijn goed genoeg bevonden door de Europese Commissie. Hiermee is het actieprogramma vastgesteld en kunnen de gesprekken over derogatie van start gaan. Na het lange proces is er nu eindelijk wat meer duidelijkheid gekomen, maar de punten uit het addendum vindt NAJK pittig.

Vrijdag 25 februari vond een gesprek plaats tussen minister Staghouwer van LNV en de Eurocommissaris van Milieu. Hieruit is gekomen dat Nederland aan de verplichtingen voor de Nitraatrichtlijn en KRW voldoet en dat daarmee het actieprogramma is vastgesteld. Ook heeft de Eurocommissaris aangegeven dat de nu de gesprekken over verlening van derogatie kunnen worden voortgezet.

Inhoud addendum
De Europese Commissie had eerder aangegeven de voorstellen in het concept 7e actieprogramma en de daarmee samenhangende aanpak van stikstof uit het regeerakkoord (nog) niet stevig en concreet genoeg te vinden. Daarom heeft het ministerie van LNV afgelopen weken gewerkt aan een aanvulling, zogenaamd addendum, op het eerder gemaakte actieprogramma. Het addendum bevat de volgende maatregelen:

• Integrale waterkwaliteit: per grondsoort zijn er verschillende maatregelen die opgenomen worden in de gebiedsgerichte aanpak.
• Extensivering veehouderij door bijstelling plafonds na opkoop: bij opkoop- en uitkoop van veehouderijbedrijven worden de productierechten ingenomen en doorgehaald. De productieplafonds van stikstof en fosfaat worden hierop naar beneden bijgesteld.
• Extensivering van akkerbouw nabij beekdalen: het inrichten van 100-250 meter brede bufferstroken is in beekdalen in de zandgebieden van Centraal Nederland, Oost Nederland en Zuid Nederland.
• Binnen 10 jaar grondgebonden melkveehouderij: er wordt een wetstraject gestart om te komen tot een volledige grondgebonden melk- en rundveehouderij binnen 10 jaar.

Het addendum is behoorlijk pittig en gaat een grote invloed hebben op de landbouw. NAJK vind het belangrijk dat de jonge boeren die een toekomst voor zich zien in de Nederlandse landbouw, dit ook hebben. Geef de jonge boeren perspectief; dit nieuwe actieprogramma mag er niet voor zorgen dat nog meer jonge boeren afhaken!

Derogatie
Iedere lidstaat moet een actieprogramma maken om te laten zien dat er zorg wordt gedragen voor de waterkwaliteit. Ook is een goedgekeurd actieprogramma een voorwaarde voor de derogatie. Nu deze er is, heeft de Europese Commissie ook akkoord gegeven voor de verdere gesprekken over de verlening van de derogatie. Op 17 maart mag het ministerie van LNV een presentatie geven in het Nitraatcomité. “We zijn blij dat de gesprekken over derogatie nu eindelijk gestart kunnen worden. Om problemen te voorkomen, moet er snel meer duidelijkheid komen. De eerste mest ligt alweer op het land. Wij roepen het ministerie van LNV daarom ook op om maximale snelheid te maken in dit proces”, aldus Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille melkveehouderij.

Maatwerkaanpak
Afgelopen maanden heeft NAJK, met verschillende sectorpartijen, hard gewerkt aan een alternatief voor het generieke plan van de overheid, de maatwerkaanpak. “Met de maatwerkaanpak kunnen boeren kiezen wat het beste bij hun en hun bedrijf past. Op deze manier kan er beter aangesloten worden bij de boerenpraktijk”, aldus Leendert Jan Onnes, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille akkerbouw. Aankomende maanden wordt de maatwerkaanpak verder uitgewerkt en bekeken of het aan alle voorwaarden kan voldoen. Voor de zomer van 2022 neemt de overheid een besluit over de daadwerkelijke invoering van de maatwerkaanpak per 2023.

Op vrijdag 12 november heeft minister Schouten onderzoeksrapporten naar de Tweede Kamer gestuurd met daarin analyses over de stikstofproblematiek. De onderzoeksrapporten onderschrijven dat focus op de kritische depositiewaarde (KDW) alleen, geen oplossing is voor het herstel van kwetsbare natuur. NAJK onderschrijft dat. Echter is de rest van de inhoud van de rapporten ingrijpend. NAJK betreurt dat de focus weer gericht is op stoppers in plaats van blijvers.

De rapporten zijn bedoelt als theoretische voeding voor de formatietafel. Het is eigenlijk niets meer dan het opnieuw aanleveren van ideeën en suggesties. NAJK heeft eerder al, samen met LTO, Rabobank en NZO, het plan Coalitie toekomstgerichte melkveehouderij (CTM) opgesteld. Dit plan kan rekenen op draagvlak en is ook nog eens wetenschappelijk getoetst. Meer adviezen en ideeën levert alleen maar onrust op. “Het nieuwe kabinet moet nu tot actie overgaan met het voorgestelde plan van de sector”, aldus Marije Klever, dagelijks bestuurder NAJK met de portefeuille melkveehouderij.

Waar zijn de blijvers?
In een van de rapporten wordt de sociaaleconomische waarde van de agrarische sector enorm ondergewaardeerd. Terwijl juist deze sector een belangrijke economische en maatschappelijke bijdrage levert. Daarbij wordt er wederom veel aandacht besteed aan uitkoop. “We betreuren de focus op stoppers in plaats van innovatie en het verbeteren van management, zoals in onze eigen plannen beschreven. Blijvers moeten perspectief hebben om door te gaan!”, aldus NAJK-voorzitter Roy Meijer.

Gebiedsgerichte aanpak is de sleutel
De rapporten bevestigen dat een gebiedsgerichte aanpak de sleutel is om de uitdaging rondom stikstof op te kunnen lossen. Ieder gebied is anders en vraagt daarom zijn eigen maatregelen.

NAJK gaat samen met de CTM-partners (Rabobank, NZO en LTO) de rapporten nog verder bestuderen om daarna met een uitgebreide reactie te komen.

Het voorliggende ontwerp voor het 7^e actieprogramma betreffende de Nitraatrichtlijn heeft ernstige gevolgen voor boeren en tuinders. Dat blijkt uit een analyse van WUR én een breed scala aan analyses, rapporten en voorbeelden vanuit de land- en tuinbouwsector.

Vrijdag 15 oktober werd de economische impactanalyse van WUR gepubliceerd. Gezien het tijdspad (half december moet er een definitief actieplan in Brussel liggen) bijzonder dat dit nu pas gepubliceerd werd. Slechts drie dagen voordat de periode voor de internetconsultatie afliep. De impactanalyse bevat alleen een kwalitatieve analyse. Om bijvoorbeeld de bedrijfseconomische effecten voor een aantal bedrijfstypes echt in beeld te brengen ontbrak de tijd volgens de onderzoekers van Wageningen Economic Research (WEcR), Wij betreuren dit ten zeerste; het gaat immers om hoe de bedrijven geraakt worden.

Belangrijkste conclusies uit deze studie zijn dat de voorgestelde bouwplanvoorschriften grote negatieve gevolgen heeft voor de economie binnen met name de akkerbouw-, vollegrondsgroente- en bloembollensector. En dan vooral voor de bedrijven met een wat intensiever bouwplan, zoals in de Noordoostpolder en de zetmeelaardappelbedrijven in de Veenkoloniën. Uit een berekening van de Rabobank blijkt dat bij bedrijven met intensieve bouwplannen de teeltsaldo’s gemiddeld zullen dalen met € 1.100 per ha. Op basis van een analyse door Cosun en AVEBE wordt het verlies aan teeltsaldo door de verplichting om op 1 oktober een vanggewas te hebben gezaaid, geschat tussen de € 855 en € 1.646 per ha, afhankelijk van het gewas. En dan hebben we het nog niet over het effect van de bufferstroken, wat voor bijvoorbeeld melkveebedrijven in het veenweidengebied betekent dat zij een groot aandeel van hun areaal verliezen. Echter, nu lijken de gevolgen voor de melkveehouderij te worden platgeslagen en stellen de onderzoekers dat de financiële impact wel meevalt.

De overheid doet een beroep op ketenpartijen; er worden extra inspanningen van industrie, loonwerkers en veredelaars gevraagd. De impact op deze ketens wordt onvoldoende onderbouwd. Zaken als waardeverlies van grond, stapeling van maatregelen als gevolg van het nieuwe GLB of effecten van verschuiving van teelten, worden in de impactanalyse niet uitgediept. Kortom: voor een groot deel van de bedrijven is een rendabele bedrijfsvoering niet meer mogelijk. Deze conclusie wordt door de WEcR gedeeld en bevestigt onze zorgen.

Een onverteerbare uitkomst voor ons. In eerdere berichten spraken wij over “onhaalbaar, ontwrichtend en onbetaalbaar”. De impactanalyse onderstreept dit nog eens.

Een brede groep belangenbehartigers, branche- en sectororganisaties werkt al enige tijd samen aan alternatieven voor het voorgestelde actieplan. Een plan waarmee we realistische doelen wel denken te halen en waarbij de ondernemer aangesproken wordt op zijn/haar vakmanschap. Problemen aanpakken daar waar ze spelen, niet de maatregel maar het doel staat centraal en als ondernemer word je beloond voor het verbeteren van de waterkwaliteit. De stok achter de deur is generiek beleid. We roepen LNV dan ook op om constructief met ons dit alternatieve plan verder te ontwikkelen.