Dit jaar heb ik echt weinig geluk gehad met mijn bieten. Door de zachte winter kon ik op het perceel waar de bieten gepland stonden – en een groenbemester had gestaan – geen goed zaaibed maken. Maar ik mag niet klagen, want ik had gelukkig nog een ander perceel beschikbaar. Door de droogte kwamen de bieten heel laat en ongelijkmatig op. Maar ik mag niet klagen, want overzaaien was nèt niet nodig was. Door dezelfde droogte, moest ik voor het eerst de bieten beregenen. Maar ik mag niet klagen, want ik boer gelukkig in een gebied waar beregenen (nog) mogelijk is. Eind juni trok er een mega onweersbui met enorme hagelstenen precies over mijn bietenperceel heen. Van het blad was 88% afgeslagen of zwaar beschadigd. Maar ik mag niet klagen, want ik ben gelukkig verzekerd. Als je bieten zo’n enorme opdonder gehad hebben en extra kwetsbaar zijn, dan wil je deze goed kunnen beschermen tegen plagen. Er zijn bij mij in de buurt meerdere percelen met vergelingsziekte. Maar ik mag niet klagen, want mijn perceel is nog steeds mooi groen.

Klagen over het weer of over de klimaatverandering heeft ook helemaal geen zin; het zijn de uitdagingen waar iedere boer mee te maken heeft. Dat door de zachte winter de insectendruk hoog is, met meer door de bladluis veroorzaakte vergelingsziekte tot gevolg, hoor je mij dan ook niet over klagen. Daar niet over, maar wél over het feit dat door het verbod op neonicotinoïden weinig meer te doen valt aan iets wat prima voorkomen had kunnen worden. In Frankrijk hebben ze al spijt van dit besluit en wordt momenteel hard gewerkt aan een wet om derogatie te verlenen. Maar zelfs als er geen ontheffing komt in Frankrijk, met een aandeel van 33% de grootste producent van suikerbieten in Europa, dan nog is er geen sprake van een eerlijk Europees speelveld. Van de 19 suikerbieten producerende landen in Europa hebben er namelijk 12 een vrijstelling ingesteld. Dit is voor mij onder andere een reden geweest om namens NAJK samen met LTO, NAV en Cosun een brandbrief te schrijven naar minister Schouten over een Nederlandse vrijstelling. Het liefst willen we de zaadcoating voor altijd terug. Op die manier hoeven we een stuk minder insecticiden te spuiten en is dus een stuk minder milieubelastend. Wanneer een volledige comeback er niet in zit, zou een vrijstelling voor vijf jaar al enorm helpen. Naar verwachting zullen er tegen die tijd bietenrassen zijn met een resistentie tegen de vergelingsziekte.

De politiek is nu aan zet om te voorkomen dat de Nederlandse suikerbietenteelt ten onder gaat aan vergelingsziekte en oneerlijke concurrentie in Europa. Met een derogatie kan Schouten laten zien dat ze de Nederlandse bietentelers niet aan hun lot overlaat en de spreekwoordelijke bietenbrug op laat gaan. Alleen dan kunnen we dit prachtige gewas vol vertrouwen blijven telen. En ondanks dat het dit jaar flink tegen zat met mijn bieten, beloof ik dat ik dan ophoud met klagen!

Leendert Jan Onnes

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Leendert Jan Onnes verantwoordelijk voor de portefeuille akkerbouw. Hij heeft samen met zijn vader een akkerbouwbedrijf van 120 hectare in het Groningse Finsterwolde. Met de afgeronde studies internationale bedrijfskunde en Business Marketing / Marketing Research is Leendert Jan een goede aanvulling op het dagelijks bestuur van NAJK.

Hoewel beide partijen al samenwerken op evenementen en tijdens projecten, hebben NAJK en de hogeschool nu definitief besloten de krachten te bundelen. Afgelopen dinsdag 8 september zetten Rieke de Vlieger, directeur van Aeres Hogeschool Dronten en NAJK-voorzitter Andre Arfman een handtekening onder een samenwerkingsovereenkomst. Samen staan we sterk voor de belangen van jonge ondernemers!

Beide organisaties hebben een naam binnen de agrarische sector, een sector die in een razend tempo lijkt te veranderen. Deze continue tendens vraagt om innovatieve ideeën en andere competenties. Een frisse blik van een andere partij kan dan soms een waardevolle aanvulling zijn. Daarom hebben Aeres Hogeschool Dronten en NAJK samen besloten om nog bewuster de spreekwoordelijke handen ineen te slaan.

Krachten bundelen
Aeres Hogeschool Dronten en NAJK komen elkaar al geregeld tegen. Bijvoorbeeld bij de MaïsChallenge, een project van NAJK en Limagrain waar Aeres Hogeschool Dronten standaard aan meedoet, of bij gastlessen die gegeven worden door NAJK’ers op de hogeschool. Het bundelen van elkaars krachten biedt mogelijkheden voor de toekomst. Niet alleen op het gebied van agrarisch ondernemerschap, maar ook om beide organisaties verder te versterken. “Aeres Hogeschool Dronten en NAJK hebben momenteel te kampen met vergelijkbare ontwikkelingen binnen de agrarische sector en vullen elkaar feilloos aan”, aldus Andre Arfman. “Jongeren behoren tot onze doelgroep en door met elkaar de verbinding op te zoeken, kunnen we nóg beter opkomen voor de belangen van deze jonge ondernemers.”

Het uiteindelijke doel
Beide partijen willen de jongeren voorbereiden op de toekomst. “Zowel Aeres Hogeschool Dronten als NAJK zijn bezig met kennisontwikkeling van jonge agrarische ondernemers zodat zij in staat zijn verantwoorde keuzes voor hun toekomst te maken”, aldus Rieke de Vlieger. Onderwerpen die hier niet bij kunnen ontbreken, zijn vanzelfsprekend bedrijfsovername, het imago van de agrarische sector en de landbouwpolitiek. Samen zal er gekeken worden naar de ontwikkelingen op dit gebied en worden afgestemd waar nodig.

Het Interprovinciaal Overleg meldt dat meerdere provincies de komende weken extern salderen met veehouderijbedrijven zullen openstellen. Alle provincies zijn al geruime tijd in overleg met betrokken sectoren over het openstellen van extern salderen. NAJK is hier een grote tegenstander van omdat dit de toekomst van onze jonge agrariërs afneemt en er nog steeds geen oplossing is voor melders en knelgevallen. Om over een fatsoenlijk registratiesysteem voor stikstof nog maar te zwijgen.

In de provincie Brabant zal het vanaf 15 september mogelijk zijn om extern te salderen met veehouderijbedrijven en ook de provincie Zeeland zal dit medio september gaan openstellen. De verwachting is dat meerdere provincies de aankomende weken een datum voor het openstellen van extern salderen zullen publiceren.

 Ondernemers vanuit verschillende sectoren zijn, door het wegvallen van de PAS, in directe onzekerheid geraakt. Veel provincies zien extern salderen momenteel als een van de weinige beschikbare opties. Volgens NAJK biedt dit geen toekomst. ”Jonge boeren die tegenwoordig het bedrijf over willen nemen, moeten door de alsmaar stijgende grondprijzen al een flinke smak geld neerleggen. Als ze dan ook nog geld vrij moeten maken voor stikstofruimte, is het einde nabij”, aldus NAJK-voorzitter Andre Arfman.

Alles op zijn tijd
NAJK benadrukt al vanaf het begin af aan dat er verschillende stappen moeten worden genomen voor het oplossen van de stikstofimpasse. Met het openstellen van het extern salderen worden de stappen in de verkeerde volgorde genomen. “Niks doen is geen optie. De jonge agrariërs willen door!”, aldus Andre Arfman. NAJK wil dat alles in de juiste volgorde gebeurt:

1. PAS-melders en knelgevallen legaliseren
   De (agrarische) ondernemers worden al te lang van het kastje naar de muur gestuurd.  PAS-melders en andere knelgevallen moeten zo snel mogelijk zekerheid en perspectief krijgen. Iedereen moet de mogelijkheid hebben voor een vergunning. Volgens het ministerie kan hier pas op zijn vroegst in 2021 duidelijkheid over gegeven worden. Dit kan niet! Ondernemers verkeren hierdoor te lang in onzekerheid.
2. Fatsoenlijk stikstofregistratie en -depositiesysteem
   Het is van groot belang om de stikstofreducties juridisch houdbaar in te kunnen boeken. Om er achter te komen hoeveel er precies wordt gereduceerd, staan er een aantal vragen centraal: Wie heeft er welke stikstofruimte? Welke transacties vinden er plaats? En hoeveel wordt er gereduceerd door ontwikkeling en verduurzaming? Een stikstofregistratie en -depositiesysteem (SRDS) kan hierbij uitkomst bieden. We hebben transparantie en duidelijkheid nodig.
3. Spelregels opstellen stikstof- en depositietransacties
   Wanneer er een fatsoenlijk stikstofregistratie en -depositiesysteem is, moeten er spelregels worden gesteld rondom de transacties. De agrarische sector moet zich kunnen blijven ontwikkelen. Een jonge boer moet er zeker van zijn dat er binnen het systeem ruim voldoende stikstofruimte voor hem of haar en dus de agrarische sector beschikbaar is, zodat bedrijfsontwikkeling mogelijk blijft! Stikstofreductie is een brede opgave waar ook de land- en tuinbouw een bijdrage aan zal leveren, maar dit wordt erg lastig als de andere sectoren je concurrenten zijn. NAJK pleit voor een eerlijk speelveld, waarbij voorgaande stappen in aanzienlijke tijd geregeld moeten zijn. Extern salderen zonder voorgaande stappen te hebben uitgevoerd is geen optie.

Kortom: extern salderen is momenteel nog niet de oplossing. De jonge boeren en tuinders, de voedselproducenten van de toekomst, zijn gebaat bij structurele, maar doortastende oplossingen. Er moet eerst meer tijd genomen worden om bovenstaande punten op te lossen en duidelijkheid te creëren.

NAJK is opgelucht dat de overheid toch heeft besloten om de voermaatregel niet in te voeren. Vanaf begin af aan heeft NAJK zich, net als vele andere partijen, ingezet om de voermaatregel van tafel te krijgen. Daar waar aan eerdere alternatieven nauwelijks gehoor werd gegeven, lijkt de minister van LNV vandaag toch tot ommekeer te komen. De maatregel levert bij nader inzien te weinig stikstofruimte op en gaat daarmee per direct van tafel.

NAJK vindt dit een verstandig besluit. De maatregel greep veel te ver in op het boerenerf en sloot niet aan bij de praktijk. Ook dierenartsen gaven aan dat er met deze maatregel gezondheidsrisico’s voor het vee ontstonden. De droogte die het huidige groeiseizoen parten speelde, leverde voorjaarskuilen op die qua eiwitgehalte tegen vielen. De recente hittegolf deed daar nog een schepje bovenop en zorgde voor een laag eiwitgehalte in het weidegras. Kortom: de uitvoerbaarheid van de voermaatregel werd alleen maar moeilijker. Fijn om te zien dat de ernst van de situatie ook bij de minister is geland en ze het evaluatiemoment van de matrixtabel hebben aangegrepen om de regeling in zijn geheel niet in te voeren.

NAJK kijkt vooruit
Hoewel er met deze mededeling enorme opluchting is ontstaan binnen de sector, realiseert NAJK zich dat het stikstofdossier hier nog niet mee gesloten is. Voor 2021 zijn er immers nieuwe maatregelen afgekondigd voor eiwit in het voer, weidegang en het verdunnen van mest met water. NAJK hoopt dat de overheid inziet dat het alleen samen met de sector kan komen tot goed werkbare maatregelen die ook kunnen rekenen op draagvlak. Uitgangspunt voor NAJK hierin is dat er binnen dit nieuwe beleid gekozen wordt voor een sterke robuuste melkveesector waarbij er volop perspectief is voor onze (jonge) boeren.

Grote opluchting, maar onzekerheid blijft
NAJK realiseert zich dat veel van haar leden nog steeds in grote onzekerheid verkeren over de rechtmatigheid van het uitvoeren van de bedrijfsactiviteiten, omdat ze knelgeval zijn. Ze hebben in het verleden een melding ingediend onder de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) of waren hiervan vrijgesteld. Na het ongeldig verklaren van de PAS waren deze bedrijven opeens vergunningplichting. Daarnaast heeft NAJK ook leden die in het verleden netjes een bouw- en milieuvergunning hebben aangevraagd en de vergunde gebouwen hebben gerealiseerd, maar geen NB-vergunning hebben. NAJK roept de minister dan ook op om de onzekerheid op deze bedrijven weg te nemen door deze activiteiten zo snel mogelijk te legaliseren. NAJK vindt bovendien dat de overheid eerst bovenstaande onzekerheden moet oplossen en moet werken aan een goed stikstofregistratiesysteem, voordat er überhaupt over extern salderen kan worden gesproken. Wij laten de sector niet leegkopen!

LTO Nederland en NAJK hebben het ministerie van LNV laten weten de gesprekken over de voerspoormaatregel te staken. Het voerspoor staat symbool voor regelzucht, micromanagement en detailregelgeving. Verder praten is zinloos zolang het alternatieve plan van de sector als ‘onuitvoerbaar’ wordt bestempeld én er geen PBL-doorrekening is.

Onvoldoende ruimte
In afwachting van de PBL-doorrekening van het sectoralternatief eind augustus hebben de melkveepartijen met het ministerie gesproken over de praktische uitvoerbaarheid van het sectorplan. Alle demonstraties, juridische procedures en lobbyinzet ten spijt wordt er door het ministerie onvoldoende ruimte gegeven aan het gepresenteerde alternatief dat een betere situatie voor boeren moet opleveren.

Zelfs bij een positieve doorrekening door het PBL biedt het proces onvoldoende vertrouwen in het tot wasdom komen van het sectoralternatief. Er zullen nu eerst stappen richting de sector moeten worden gezet om het vertrouwen te herstellen voordat gesprekken tot resultaat leiden. De voermaatregel moet wat de sector betreft van tafel.

Brief aan Tweede Kamer
Met het ontstaan van deze nieuwe situatie hebben Wim Bens (waarnemend voorzitter van LTO Nederland) en Andre Arfman (voorzitter van het NAJK) een brief gestuurd aan de fractievoorzitters en landbouwwoordvoerders in de Tweede Kamer (zie: Brief LTO NAJK – Gesprekken alternatieve voermaatregel gestaakt). In hun brief wijzen de voorzitters erop dat het mislukken van de gesprekken tot de conclusie leidt dat een voerspoormaatregel voor vier maanden niet gaat werken.

‘Het laatste restje goodwill in de sector verder verspelen, enkel en alleen voor een papieren juridische werkelijkheid van vier maanden, is zeer onverstandig. De minister heeft bovendien voldoende alternatieven. Zelfs MOB, die met haar procedures aanstichter van de hele stikstofcrisis is, vindt de voorgestelde voermaatregel onverstandig ‘, schrijven Bens en Arfman aan de Kamer.

LTO en NAJK wijzen erop dat álle sectoren reducties moeten gaan leveren. De landbouw ontloopt haar verantwoordelijkheid niet, maar kiest voor duurzame inzet gericht op innovaties, structuurversterking en stimuleringsregelingen die meerjarig effect hebben. We stellen stappen voor die niet alleen op papier maar ook in de echte boerenwereld werkbaar zijn. ‘De voermaatregel heeft gewoon geen zin en is niet uitlegbaar’, zo besluiten beide voorzitters.