Stichting Boer Bewust heeft dinsdag 27 februari 2018 € 10.000 gekregen van het Innovatiefonds voor telers. Doeko van ’t Westeinde, voorzitter van het Innovatiefonds, overhandigde de cheque aan de oprichters van Boer Bewust Peter van Damme en Jan Blitterswijk. Dit gebeurde tijdens de eindbijeenkomst van het Innovatiefonds voor telers bij Agrifirm in Apeldoorn.

Het geld is bedoeld voor een positieve profilering van de agrarische sector in Nederland. Boer Bewust richt zich met zijn communicatie op de verbetering van het beeld en de awareness van de gangbare land- en tuinbouwsector. De partners van het Innovatiefonds willen Stichting Boer Bewust met de schenking uit het fonds een steun in de rug geven. Boer Bewust wil een eerlijk verhaal vertellen, rechtstreeks vanuit de boer zelf en hiermee bijdragen aan de bewustwording in Nederland.

Succesvolle innovaties

Akkerbouwers en tuinders zijn creatief in het bedenken van praktische oplossingen. Deze oplossingen zijn niet alleen bruikbaar voor hun eigen bedrijf maar zijn juist ook interessant voor hun collega’s. Het Innovatiefonds stimuleerde de afgelopen jaren om de expertise ook met anderen te delen. De beste innovaties kregen een financiële beloning om het idee verder uit te voeren of te perfectioneren. Zo heeft het Innovatiefonds voor telers de afgelopen jaren vele innovaties in de akker- en tuinbouw mogen ontvangen en heeft het fonds mooie concrete oplossingen opgeleverd. Bijvoorbeeld een bufferwagen voor potplanten, maïsteelt tussen fruitbomen, een twaalf meter brede rijenspuit met gps-aansturing en -sectieafsluiting in de suikerbietenteelt en Eco-Combi Douche. Stuk voor stuk succesvolle innovaties die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de land- en tuinbouw.

Innovatie zet voort

Het Innovatiefonds voor telers is per 1 januari 2018 opgeheven. In 2009 richtte Agrifirm het ‘Wim Luijkx Innovatiefonds’ op bij het afscheid van Wim Luijkx als directeur akkerbouw en tuinbouw van het bedrijf. In 2013 werd het fonds doorgestart als het Innovatiefonds voor telers.
Tijdens de eindbijeenkomst op 27 februari 2018 werden de winnaars van het najaar 2017 bekendgemaakt. Bert Oosterhof kreeg voor zijn maïs rijenspuit een beloning van 3000 euro. De andere prijs ging naar Wiljo Hepping. Hij ontving 2000 euro voor zijn afdekmachine voor over de aardappels of bietenhoop.

Het Innovatiefonds was een initiatief van acht samenwerkende partners, die nauw betrokken zijn bij de agrarische sector. De partners waren ABAB, Abemec, Agrico, Agrifirm Plant, BASF, Bayer CropScience, KWOOT, NAJK, OCI Agro en Syngenta.

Een nieuwe wereld is open gegaan. Op 1 januari 2018 is het stelsel van fosfaatrechten voor melkvee in werking getreden. Dat betekent dat u vanaf dat moment met uw melkvee niet méér fosfaat mag produceren dan het aantal rechten dat u heeft. Maar waar doet u nu goed aan? Dat hangt natuurlijk van de bedrijfssituatie af. Rendement en risico van het investeren in fosfaatrechten is erg verschillend per bedrijf. Een grote stal met overcapaciteit of juist een collega die maximaal gekort wordt?

Als melkveehouder heeft u een beschikking ontvangen waarin de fosfaatrechten aan u worden toegekend. En nu…? Onderstaand beantwoorden we de belangrijkste vragen over fosfaatrechten.

Melkveehouders

1. Ik heb een beschikking ontvangen, wat nu…?
Controleer uw situatie goed. Check op wel/niet grondgebonden, kortingspercentage, dieraantallen, melkproductie, oppervlakte en fosfaatklasse.

2. Ik heb geen beschikking ontvangen, maar denk wel rechten nodig te hebben. Wat moet ik doen?
Alleen bedrijven met dieren in de categorie 100, 101 en 102 krijgen op basis van het aantal dieren op 2 juli 2015 fosfaatrechten toegewezen. Als de registratie mogelijk niet op orde is, worden er geen rechten toegekend. Deze groep ondernemers moet naar onze mening binnen 6 weken na 1 januari een verzoek indienen bij RVO om fosfaatrechten toegekend te krijgen.

3. Ik ben het niet eens met de hoeveelheid fosfaatrechten. Welke opties heb ik?
U kunt bezwaar maken binnen 6 weken na ontvangst of u kunt zich aanmelden als knelgeval voor 1 april 2018. Het is in ieder geval raadzaam vooraf contact op te nemen met de rechtsbijstandsverzekering.

4. Mijn gegevens zijn niet correct weergegeven in de beschikking. Wat moet ik doen?
Als uw gegevens niet correct zijn, moet u binnen 6 weken bezwaar maken. Voorbeelden van redenen van bezwaar: Pal/Pw-getal onjuist geregistreerd, jongvee onjuist geregistreerd, diermutaties niet correct verwerkt of niet afgeleverde melk. Bij bezwaar tegen onjuistheden in de registratie moet u dat direct zo goed mogelijk toelichten.

5. Ik wil mij aanmelden als knelgeval, kan dat?
Aanmelding als knelgeval is mogelijk vóór 1 april 2018. U komt in aanmerking als knelgeval als u door bijzondere omstandigheden 5% minder melkvee hield op 2 juli 2015. Bijzondere omstandigheden: bouw, diergezondheid, ziekte of overlijden vennoot of aanverwant in eerste graad, publiek project, vernieling of brand. Ook voor starters geldt de knelgevallenregeling.

6. Ik ben voor 2 juli 2015 financiële verplichtingen aangegaan. Maak ik kans als ik bezwaar maak?
In het geval van financiële verplichtingen aangegaan voor 2 juli 2015 is het noodzakelijk aan te tonen dat u disproportioneel nadeel ondervindt van de invoering. Het is belangrijk om uit te rekenen hoe groot het nadeel is en wanneer de onomkeerbare besluiten genomen zijn. Maak binnen 6 weken pro forma bezwaar met een korte motivatie.

7. Hoe en wanneer wordt mijn bezwaar beoordeeld en getoetst?
De manier waarop bezwaren beoordeeld en getoetst gaan worden is nog niet bekend. De VLB-kantoren verwachten samen met RVO tot een efficiënte afhandeling van bezwaren te komen. Waarschijnlijk zullen eerst enkele bezwaren behandeld worden. Daarna vraagt RVO voor andere melkveehouders aanvullende informatie op die nodig is voor de afhandeling. RVO heeft toegezegd onderbouwde bezwaren ten aanzien van onjuiste registraties vlot af te handelen. U moet er dus rekening mee houden dat het vele maanden kan duren voordat u zekerheid heeft.

8. Maak ik meer kans op bezwaar tegen fosfaatrechten als ik succes heb gehad met mijn bezwaar tegen het Fosfaatreductieplan 2017?
Het fosfaatrecht en het Fosfaatreductieplan zijn twee compleet verschillende wetten. De wetten kennen een verschillende juridische basis, andere looptijd en een verschillende knelgevallenregeling. Wij denken dat de bezwaren tegen heffingen in het Fosfaatreductieplan geen effect hebben op bezwaren tegen de fosfaatrechten.

9. Ik had mijn jongvee op 2 juli 2015 uitgeschaard? Hoe kom ik nu toch aan fosfaatrechten?
Vanaf 1 januari 2018 kunt u een verzoek insturen om uw fosfaatrecht op te hogen. Belangrijk is dat de inschaarder moet instemmen met een verlaging van zijn fosfaatrechten. Er moet een overeenkomst zijn tussen in- en uitschaarder. Ook moet met I&R worden aangetoond dat uitscharing heeft plaatsgevonden. Via het formulier In- en uitscharen moet dit gemeld worden via Direct regelen.

10. Ik had mijn jongvee op 2 juli 2015 ondergebracht bij een jongveeopfokbedrijf? Hoe gaat dat met de fosfaatrechten?
Vanaf 1 januari 2018 kunt u een verzoek insturen om uw fosfaatrecht op te hogen. Belangrijk is dat de jongveeopfokker moet instemmen met een verlaging van zijn fosfaatrechten. Er moet een overeenkomst zijn tussen de jongveeopfokker en het melkveebedrijf. Ook moet met I&R worden aangetoond dat sprake was van jongveeopfok.

11. Ik wil fosfaatrechten overdragen. Waar moet ik aan denken?
Een melding bij RVO en 100 euro leges zorgen voor overdacht van de rechten. Let op: houd rekening met een korting van 10% van het aantal rechten. Dit geldt niet in geval van vererving, bloed-/aanverwanten tot de derde graad, partner of teruglevering in hetzelfde jaar.

12. Hoe kan ik het beste reageren met mijn bedrijfsvoering op de invoering van de rechten?
Velen van u willen de gekorte hoeveelheid fosfaat terugkopen. Een begrijpelijke reactie, maar toch.. emotie is een slechte raadgever. Het is verstandig eerst de bedrijfsvoering te optimaliseren binnen de fosfaatrechten die u heeft. In hoofdlijnen betekent dat: streef naar een hoge(re) melkproductie per koe, langere levensduur en zo min mogelijk jongvee. Kijk ook naar uw plannen voor de toekomst. Is samenwerking een optie? Of zijn er andere mogelijkheden? Weet u al waar u wilt staan over 5 jaar? Ook hier kan Flynth u uitstekend begeleiden.

13. Koop of huur van fosfaatrechten. Wat is het beste?
Rechten kunt u kopen of leasen. Flynth kan voor u een berekening maken aangaande rendement en terugverdientijd voor de aanschaf van fosfaatrechten. U kunt ook kiezen voor huur van een jaar of voor langere tijd. Houd ook rekening met de fiscale gevolgen van uw keuze. Op deze wijze kunt u specifiek voor uw bedrijf beoordelen of aanschaf van fosfaatrechten middels koop of lease een passende optie is.

14. Kan ik in aanmerking komen voor fosfaatrechten uit de op te richten Fosfaatbank?
Er is een aankondiging geweest dat een Fosfaatbank wordt opgericht. Die wordt gevuld uit de afroming van de transacties, de 10% korting bij overdracht. De spelregels en de criteria voor toekenning zijn nog volstrekt onduidelijk. Flynth denkt dat de fosfaatbank pas na afhandeling van de bezwaren actief wordt.

15. Ik ga toch meer fosfaat produceren dan mijn rechten. Wat zijn de consequenties?
Let op: als u in een kalenderjaar meer fosfaat produceert dan toegestaan, is er sprake van een economisch delict. Bij een veroordeling wordt u het economisch voordeel afgenomen, ontvangt u een boete en krijgt u een strafblad.

Vleesveehouders/zoogkoeienhouders

16. Ik ben vleesveehouder en heb geen toekenning fosfaatrechten ontvangen. Wat moet ik doen?
Alleen bedrijven met dieren in de categorie 100, 101 en 102 krijgen op basis van het aantal dieren op 2 juli 2015 fosfaatrechten toegewezen. Het jongvee van vlees/zoogkoeien moet worden geregistreerd in categorie 101 en 102. Als de registratie mogelijk niet op orde is, worden er geen rechten toegekend. Deze groep ondernemers moet naar onze mening binnen 6 weken na 1 januari een verzoek indienen bij RVO om fosfaatrechten toegekend te krijgen.

17. Heb ik voldoende rechten toegekend gekregen?
Als vleesvee- en zoogkoeienhouder is het belangrijk te checken op welke diercategorie het vee geregistreerd is. Als de aantallen niet kloppen is het raadzaam binnen 6 weken bezwaar te maken.

Wilt u meer informatie over fosfaatrechten? Neem dan contact op met uw Flynth adviseur. U kunt ook een e-mail sturen naar agro@flynth.nl of bellen met 088 – 236 77 77.

De winter is voor mij een goede tijd om over het volgende teeltseizoen na te denken. Hoe ga ik de bemesting dit jaar anders doen? Misschien meer met vaste mest in plaats van drijfmest of kunstmest werken? Heeft het nut om meer met groenbemesters te gaan werken? Ik gebruik daar soms handige programmaatjes voor om dingen door te rekenen. Deze programma’s zijn echter wel gebonden aan de mestregelgeving en laat deze nu voor de komende jaren weer op de schop gaan. Regelgeving waarvan ik vroeger dacht: wie heeft het bedacht? En hoe kunnen ze het bedenken? Nu heb ik er in de praktijk mee te maken. Waarom zijn er zo veel beperkingen en verplichtingen?

Vlak voor de kerst is door minister Schouten het 6e actieprogramma Nitraatrichtlijn aangeboden. Dit programma zal onder andere het Nederlandse mestbeleid gaan bepalen voor de komende vier jaar. In dit programma staan de maatregelen die Nederland gaat nemen om de uitspoeling van stikstof en fosfaat naar het grond- en oppervlaktewater te beperken. Op dit moment voldoet Nederland nog niet aan de Europese eis van 50 mg nitraatuitspoeling via het grondwater. Dit speelt specifiek op bouwlandpercelen in het zandgebied in zuid Nederland en het lössgebied. Daarnaast kijkt Europa streng toe op de uitspoeling van nutriënten naar het oppervlaktewater. Dit is in een veel groter deel van Nederland aan de orde, daar moet aan gewerkt worden.

Juist voor het zuidelijk zand en lössgebied gaan extra regels gelden die de uitspoeling van nutriënten via grondwater moet voorkomen. Zo zal er in het zuiden na de teelt van aardappels voor 31 oktober een vanggewas gezaaid moeten worden en de bemestingsnorm voor groenbemesters zal gehalveerd worden na de teelt van een uitspoelingsgevoelig gewas. Dit zijn enkele maatregelen die direct de boerenpraktijk raken en kosten met zich meebrengen. Ik vraag me sterk af of de maatregelen altijd daadwerkelijk het gewenste effect hebben. De meest ingrijpende maatregel is misschien wel de verplichte rijenbemesting in maïs vanaf 2021 op alle zand- en lössgronden. NAJK heeft voorgesteld om rijenbemesting alleen te verplichten op gronden waar werkelijk een hoge uitspoeling gemeten wordt, namelijk het zuidoostelijk zandgebied. Dit voorstel is echter niet aangenomen. Ook voor ruggenteelten gaat er iets veranderen: er zal een blokkade aangelegd moeten worden om afspoeling van het perceel tegen te gaan. Een blokkade in de vorm van een geul of sleuf rondom het perceel is nu ook toegestaan.

Juist voor akkerbouw is specifiek beleid belangrijk. Als teler moet je kunnen bemesten naar gewasbehoefte en grondsoort. Ik ben dan ook blij met de extra klasse voor de fosfaatnorm. De stap naar het compleet in beeld brengen van de in- en uitgaande mineralenstromen is nog niet gezet. Op deze manier wordt ieder bedrijf geprikkeld om zo efficiënt mogelijk met de bemesting om te gaan. Dit lijkt mij een goede richting. Het 6e actieprogramma vind ik in z’n totaliteit dan ook een stap in de goede richting om problemen die regionaal spelen aan te pakken.

---

Doeko van ‘t Westeinde

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Doeko van ’t Westeinde verantwoordelijk voor de portefeuille akkerbouw. Doeko combineert deze functie met het werk op zijn akkerbouwbedrijf in Nieuweschans.

Geld. Het is een onderwerp dat iedereen beweegt. Sommigen zien geld als een probleem, het leidt af van belangrijkere zaken zoals gezondheid en geluk. Anderen ervaren geld als een hindernis, mooie ideeën komen niet zo ver zonder geld om ze uit te voeren. Geld zou dan ook een oplossing kunnen zijn, een middel om slimme ideeën te verwezenlijken en andere waarden te scheppen. Geld als veranderaar, het is het onderzoeken waard.

Ik ben Susan Drion, student biologische landbouw aan de WUR en voorzitter van het Slow Food Youth Network Nederland. Ik begin steeds meer te ontdekken dat de toekomst van onze landbouw afhangt van ons economisch systeem. Het economisch systeem bepaalt hoe we eten waarderen, in hoeveelheid, kwaliteit, gezondheid of milieuvriendelijkheid. Het economisch systeem bepaalt ook de speelruimte van agrarisch ondernemers, economisch beleid legt regels op en stimuleert een bepaald soort ondernemerschap. Als we de toekomst van onze landbouw in eigen handen willen nemen, dan hebben we dus een economisch systeem nodig dat dit mogelijk maakt. Startkapitaal is nodig om oplossingen te testen voor een duurzamere landbouw. Daarom neem ik het onderwerp financiering als het startpunt van mijn zoektocht naar de samenhang tussen geld en de toekomst van de landbouw.

De Nederlandse landbouw is kampioen in het produceren van veel voedsel. Na de Verenigde Staten zijn wij het meest voedsel exporterende land ter wereld. We moeten trots zijn op het aantal monden dat de Nederlandse landbouw kan voeden. Ook zijn onze boeren de landschapsmanagers van Nederland. Ze onderhouden onze weilanden, akkers en velden. Zonder deze harde werkers is er geen Nederlands voedsel om ons te voeden, geen koeien in de wei en volledige afhankelijk van het buitenland.  De landbouw is dus belangrijk voor ons allemaal. Er is helaas ook een keerzijde aan dit verhaal. Door de landbouw is de biodiversiteit in Nederland flink afgenomen en verdichten de bodems. Ook is de landbouw verantwoordelijk voor een substantieel deel, 10%, van de uitstoot van broeikasgassen. De Nederlandse landbouw moet dus duurzamer. Dan kan je naar de boer kijken, maar die heeft weinig bewegingsruimte. De gemiddelde boer in ons land draait verlies en 39% van de boeren leeft onder de armoede grens. Voor het verduurzamen van de landbouw heeft het dus geen zin om alleen maar bij de boeren aan te kloppen.

---

VERDUURZAMEN #WATDAN
Dit onderzoek neemt geen vooraf ingenomen positie in over wat voor duurzaamheid bereikt zou moeten worden. Alle richtingen worden erkent en mogelijk onderzocht. Met verduurzaming van landbouw wordt het volgende bedoeld:

• Het verhogen van natuurlijk kapitaal: de bodemkwaliteit verbeteren, biodiversiteit verhogen, broeikasgassen verlagen, omschakelen naar groene energiebronnen en het gebruik van kunstmatige gewasbeschermingsmiddelen verlagen
• Het verhogen van sociaal kapitaal: de verbinding tussen boer en burgen versterken, het bewustzijn over de herkomst van –en effect op onze gezondheid van ons voedsel vergroten, lokale samenwerking versterken
• Het verhogen van menselijk kapitaal: lokale  werkgelegenheid vergroten

---

Voor een omslag naar duurzame landbouw is geld nodig. Geld om uit te proberen wat wel werkt en wat niet. Normaal gesproken gaat de boer naar de bank, om geld te vragen voor een nieuw plan. Dat wordt steeds moeilijker. Door nieuwe regels, de zogeheten Basel 3 Akkoorden, moet de bank meer geld op de rekening laten staan en kan minder risicovol investeren. Ondertussen is het inkomen van boeren steeds instabieler geworden waardoor een cashflow voor het terugbetalen van de lening niet gegarandeerd kan worden.

Het is dus hoog tijd dat de Nederlandse landbouw verduurzaamt en de boer weer een eerlijk inkomen verdient. We kunnen niet op de banken blijven wachten en zullen het heft in eigen handen moeten nemen. Alternatieve financieringsmodellen kunnen misschien de deur naar een toekomstbestendige landbouw openen, en dus is het tijd om deze eens grondig uit te zoeken. Financieringsmodellen zijn alternatief als ze andere bronnen van financiering gebruiken dan de bank, soms wel in combinatie met cofinanciering met de bank. Voorbeelden zijn crowdfunding, kredietunies, burgerinitiatieven en beleggingsfondsen.

In hoeverre is financiering een probleem voor boeren die willen verduurzamen? Welke vormen van alternatieve financiering vergroten daadwerkelijk duurzaamheid op de boerderij? Wat voor lessen kunnen getrokken worden uit deze succesvolle praktijkvoorbeelden? En in hoeverre kunnen deze lessen van waarde zijn voor boeren die willen verduurzamen? Dit zijn de vragen die ik wil beantwoorden tijdens mijn onderzoek.

Voor mijn onderzoek ben ik op zoek naar echte verhalen van boeren die ervaring hebben met alternatieve financieringsmodellen die duurzaamheid op de boerderij hebben vergroot. Deze ‘best practices’ deel ik met jullie in deze blogserie. Ken jij innovatieve financieringsconstructies voor in de landbouw? Heb jij zo’n constructie al gebruikt en wil jij je ervaring delen? Of ken jij andere interessante spelers op dit gebied? Laat het mij dan weten! Reageer op deze blog, via twitter of schrijf een mail naar susan.drion@wur.nl.

Bedankt!