Tekst: Neline Both

De tijd van grote stappen in de melkveehouderij lijkt voorbij. Zeker met de huidige prijzen en de onzekere beleidsstappen wordt groeien voor melkveehouders lastig. Toch zal elke ondernemer bezig willen en moeten blijven met het optimaliseren van zijn bedrijf. Waar liggen de verbeterpunten en welke opties zijn significante toevoegingen voor jouw bedrijf? Hoe kan jij de productie en het welzijn van jouw melkvee vergroten zonder grote ingrijpende investeringen?

NAJK ging hierover in gesprek met Willem Woudstra van DeLaval. Woudstra is Solution Manager, in de Benelux, en is expert op het gebied van koecomfort.

Concept denken

Gezonde koeien die in een comfortabele omgeving gehuisvest zijn, produceren meer melk. Ze hebben over het algemeen een langer productief leven. Als één van de aspecten in de stal niet op orde is zal dit direct tot een negatief resultaat leiden, terwijl het verbeteren van één aspect niet direct tot een positief resultaat hoeft te leiden. Woudstra: “Dit betekent dat huisvesting in álle opzichten optimaal moet zijn om als veehouder winst te realiseren”, aldus Willem Woudstra.

Blauwe stal concept?!

Het totale plaatje van koecomfort en koewelzijn in huisvesting heeft DeLaval samengevoegd in het ‘Blauwe stal concept’. Dit ‘Blauwe stal concept’ heeft de optimale huisvesting opgesplitst in de zes aspecten: koeverzorging, boxbedekking, loopoppervlakken, licht- en ventilatiesystemen, drinkwatersystemen en voerverstrekking. Door deze zes facetten te optimaliseren zal volgens DeLaval maximaal koecomfort ontstaan. Woudstra: “Je kunt wel een hele goede, moderne melkstal hebben, maar als je ligboxen niet op orde zijn zal je productie lager blijven”. Het optimaliseren van comfort voor koeien leidt niet direct tot een hogere melkproductie. De melkgift per koe, per levensdag verhoogt wel”. Daarnaast zorgt het ervoor dat de tussenkalftijd verkort en de levensduur verlengd wordt.

Het is van belang om de positieve elementen van de natuurlijke omgeving van de koe zo goed mogelijk na te bootsen. In de natuurlijke omgeving loopt de koe bijvoorbeeld op een zachte ondergrond, “Een koe is niet gemaakt om 24 uur per dag op een betonnen vloer te lopen”, aldus Woudstra. “Looprubber werd vroeger als een luxe gezien, maar de verbetering van het loopoppervlak blijkt van belang voor klauwgezondheid.”

Nieuwbouw of verbouw?

Het voordeel van het ‘Blauwe stal concept’ is dat dit toepasbaar is in zowel nieuw te bouwen stallen als in bestaande stallen. Door kleine investeringen te doen kunnen relatief eenvoudig aanpassingen gedaan worden in een bestaande stal. Plaatsing van een flexibele koeborstel bijvoorbeeld. Toch nieuwbouwplannen? Bij het ontwerp van de stal kan aan alle zes elementen gewerkt worden.

Check eigen stal

Hoe staat het ervoor? Door middel van de Koecomfort-scan van DeLaval kun jij samen met een vertegenwoordiger op zoek naar verbeteringen in de stal. Je krijgt goede adviezen om nog meer koecomfort te integreren in de stal.

Jonge boeren

Juist voor jonge boeren is het een kans om zo vanaf het begin goed te starten. “Het ‘Blauwe stal concept’ helpt om een duurzame veestapel op te bouwen. Juist in deze tijd is het belangrijk om zo efficiënt mogelijk bezig te zijn”, aldus Woudstra. De druk wordt steeds groter. “De enige manier om daar tegenwoordig tegenwicht aan te bieden is door duurzaam te boeren en dus een goed koecomfort te realiseren.”

Er is veel over gesproken: het Nieuw Gemengd Bedrijf (NGB) en over de plannen die de familie Kuijpers heeft met het pluimveebedrijf in Horst aan de Maas, dat onderdeel uit maakt van het NGB. De 32-jarige Jan Kuijpers is nu nog werkzaam op het moederdierenbedrijf, samen met zijn broer. Over enkele maanden hoopt hij te starten met hun plannen te verwezenlijken: een gesloten keten op één locatie. Na een traject van meer dan tien jaar lijkt het werkelijkheid te worden. Jan Kuijpers heeft er alle vertrouwen in.

Tekst en beeld: Colinda van Ekris

Een nieuw bedrijf realiseren volgens alle wensen bleek een langdurig traject te worden. De familie Kuijpers besloot tussentijds niet stil te zitten en kocht in 2010 grond in Stevensbeek aan. Een uitgelezen kans, de grond bevatte namelijk alle vergunningen om voorzieningen voor 85.000 ouderdieren te bouwen.

Problemen aanpakken

Het bedrijf in Stevensbeek is een zijstap: “Uiteindelijk hebben wij de wens om een gesloten keten te creëren”, vertelt Jan. “Hiermee willen we de leefomstandigheden en kwaliteit van de dieren verbeteren.” Toen de familie Kuijpers in 1999 regelmatig ontevreden was over de kwaliteit van de geleverde eendagskuikens, stelde ze zichzelf de vraag: waar zou het misgaan in de keten? Met het ontwikkelde patiosysteem ontstonden er kwalitatief betere kuikens. “We hebben een proefstal die al zeven jaar heeft gedraaid zonder antibiotica. We zijn en willen op een niveau werken waarbij we niet één probleem maar meerdere problemen aanpakken.” Met de Reconstructiewet zijn de plannen voor Kuijpers sterker geworden: “Onze bedrijven in het extensiveringsgebied konden niet groeien en we wilde ze verplaatsten naar een landbouwontwikkelingsgebied. Dit was voor ons de mogelijkheid om een bedrijf te ontwerpen dat aan al onze wensen zou voldoen.”

Kleinste slachterij

Met een gesloten keten op één locatie denkt Jan Kuijpers zo optimaal mogelijk te werken en de consument dichtbij te houden. “De moederdieren, broederij, vleeskuikenhouderij en een slachterij willen wij in een gesloten keten hebben. Het kuiken dat bij ons in de stal geboren wordt, zal op dezelfde locatie geslacht worden”, vertelt Jan. “Hiervoor bouwen wij de kleinste slachterij die economisch rendabel is en kiezen we ervoor om tegen een hogere kostprijs te slachten dan gangbare slachterijen.” Daartegenover staat dat er geen kosten voor het vervoeren zijn. Ook voor het dier is het volgens Jan beter: “Stress is voor geen enkel dier goed: het beïnvloedt de kwaliteit van het vlees. Vooral de laatste halve dag van het leven van een kip kan de reis naar de slachterij stressvol zijn.” Op het toekomstige bedrijf van Kuijpers gaan ze werken met banden waarop de kippen vervoerd worden. Deze banden moeten vier meter per minuut lopen. “Bij onze plannen voor het vleeskuikenbedrijf staan dierwelzijn, milieu, voedselveiligheid en arbeidsvreugde voorop. De consument wil een betaalbaar maar duurzaam geproduceerd product. Daar spelen wij op in.”

Open en eerlijk

Het vergunningstraject is een lange adem geweest. “Er werden normen aangescherpt of verruimd en onze inzichten veranderden. Elke keer liepen we tegen obstakels op waardoor we opnieuw konden beginnen. We zijn al tien jaar met het traject bezig. De onzekerheid maakt het ondragelijk, voor ons maar ook voor de omgeving.” In het landbouwontwikkelingsgebied waar het bedrijf gevestigd moet worden, zijn de afgelopen jaren veel nieuwe agrarische bedrijven gevestigd. Veel van grotere omvang. Er kwamen voor de plannen van Kuijpers dan ook bezwaren van mensen uit de omgeving. “Wij hebben vier intensieve bedrijven nabij natuurgebieden gesloopt en willen één bedrijf in het landbouwontwikkelingsgebied in Horst aan de Maas.” Om de omgeving uitleg te geven van de plannen zijn er verschillende informatieavonden geweest. “We hebben altijd open en eerlijk gecommuniceerd. Hier kregen we ook wel begrip voor.” Veel mensen begrijpen het ondernemerschap van de plannen wel maar vinden het jammer dat dit in hun omgeving gerealiseerd wordt. “Ik denk dat als de kogel door de kerk is, het voor veel mensen makkelijker te accepteren is. We willen, nu en in de toekomst, iedereen laten zien hoe we produceren. We hebben als bedrijf immers niks te verbergen”, vertelt Jan.

“Ik heb altijd het vertrouwen gehad dat onze ambitieuze plannen zouden lukken. Als we vooraf geweten had dat het meer dan tien jaar zou duren, dan waren we er nooit aan begonnen. Daartegenover staat wel dat we in deze tien jaar wel verder ontwikkeld zijn.” Op dit moment zijn alle vergunningen verleend. Jan: “We zijn druk in gesprek met aannemers en hopen op korte termijn te beginnen met het bouwen van een deel van de vleeskuikensstallen.”

De familie Klaver heeft een droom: de bouw van een nieuwe (mega)stal om zo haar kaasfabriek volledig van eigen melk te kunnen voorzien. Deze droom lijkt echter in een nachtmerrie te veranderen als de vergunningsprocedure wordt opgestart. De documentaire Geboren Boeren, uitgezonden op 4 januari 2016 op  2Doc, toont de jarenlange strijd van de familie Klaver om de benodigde vergunning voor de stal te verkrijgen. Nederlandse regelgeving, omwonenden en milieuorganisaties lijken de plannen van de familie alleen maar te vertragen.

Waarvoor vraag je een omgevingsvergunning aan?  

Voor de bouw van een nieuwe stal moet altijd een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Vaak gebeurt er bij zo’n bouwproject meer dan alleen de bouw zelf. Zo wordt de eventuele oude stal gesloopt, wordt er gebouwd in strijd met het bestemmingsplan of wordt door de bouw van de stal de veestapel uitgebreid, waardoor milieunormen worden overschreden. De omgevingsvergunning is een samengevoegde vergunning voor al deze activiteiten. Naast de omgevingsvergunning moeten soms ook andere vergunningen worden aangevraagd, zoals een vergunning in het kader van de natuurbescherming.

Wat kom je tegen in de vergunningsprocedure?

In principe besluit de gemeente of de omgevingsvergunning wordt verleend. Aan de aanvraag en dit besluit gaan verschillende onderzoeken, zoals de milieueffectrapportage, en de nodige gesprekken tussen de gemeente en de aanvrager vooraf.

Soms kan het snel gaan: bij projecten die relatief weinig impact hebben voor de omgeving beslist de gemeente binnen acht weken, met een verlengingsmogelijkheid van zes weken, op de vergunningsaanvraag. Wordt de vergunning verleend, dan krijgen omwonenden en belangengroepen nog de mogelijkheid om zich hierover uit te laten in een bezwaarschriftenprocedure. Dan duurt het toch zo weer een paar maanden tot een jaar langer. Niet iedere willekeurige burger kan overigens bezwaar maken. De gemeente neemt alleen de bezwaren van ‘belanghebbenden’ mee in haar ‘beslissing op bezwaar’. Belanghebbenden zijn kort gezegd omwonenden die vanuit hun woning op het agrarisch bedrijf kijken of in de nabije omgeving wonen. Ook belangengroepen kunnen bezwaar maken tegen de vergunning.

Bij grotere, ingrijpendere projecten, zoals het project van de familie Klaver, wordt voordat de gemeente op de aanvraag beslist een inspraakronde georganiseerd, waarin iedereen zijn zienswijze op de vergunningsaanvraag kan geven. Wordt een inspraakronde gehouden, dan kan het zes maanden duren voordat de gemeente op deze vergunningsaanvraag heeft beslist.

Naar de rechter

Is de vergunninghouder of een belanghebbende niet tevreden met de beslissing op bezwaar, dan kan hij naar de rechter. Soms voeren omwonenden van alles aan om de vergunningsverlening tegen te houden, maar bij de beoordeling of de omgevingsvergunning terecht is verleend of geweigerd houdt de rechter alleen rekening met de eigen belangen van degene die beroep instelt. Zo kan hij zeker klagen over het geluid of de stank, maar klaagt een omwonende bijvoorbeeld over het feit dat in de nieuwe stal onvoldoende rekening wordt gehouden met het dierenwelzijn, dan kan hij niet op steun van de rechter rekenen.

Uiteindelijk doet de rechter een uitspraak, waartegen de in het ongelijk gestelde partij nog in hoger beroep kan bij de hoogste rechter op dit gebied: de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Een procedure bij de rechtbank of de hoger beroepsrechter kan, per rechterlijke instantie, zomaar een jaar duren.

Afsluiting

Al met al kan de vergunningsverlening een zeer langdurig en ingewikkeld proces zijn en kan er veel tijd overheen gaan voordat de vergunninghouder zonder risico kan beginnen met bouwen. Het is raadzaam om in deze vaak ingewikkelde procedure juridische bijstand in te schakelen, ook om onnodige vertraging te voorkomen. De familie Klaver heeft tot aan de Raad van State voor haar omgevingsvergunning moeten vechten, maar is inmiddels gelukkig bezig met de bouw van de stal.

Welke plannen je ook maakt: voor milieu-adviezen, bestemmingsplannen, ontwerp van stallen, architectuur, bouwbegeleiding en juridisch advies kan Rombou helpen. Dagelijks verwezenlijkt Rombou de groeidoelstellingen van agrarische ondernemers. Zo ook voor de familie Beker. Dick Hengeveld, senior specialist ROM bij Rombou, regelde de vergunningen voor de bedrijfsverplaatsing van Beker.

Tekst: Colinda van Ekris | Beeld: Marianne Berkhoff fotografie | Begeleiding: Rombou

De Nederlandse rivieren krijgen steeds meer regen- en smeltwater te verwerken. Tussen rivieren en dijken is onvoldoende ruimte om dit op te vangen. Rijkswaterstaat werkt daarom aan het landelijk programma ‘Ruimte voor de Rivier’. Een dijkverlegging in Cortenoever zorgde ervoor dat het melkveebedrijf van familie Beker in de uiterwaarden terecht zou komen. Een gebied dat eens in de vijfentwintig jaar kan overstromen, daar behoud je geen melkveebedrijf.

Onder water

Jeroen Beker woont al zijn hele leven op de oorspronkelijke locatie, in een rustige omgeving. Het was al 140 jaar een echt familiebedrijf. Op deze plek had de familie Beker voldoende uitbreidingsmogelijkheden. “Ik hoefde niet weg want ik had alle mogelijkheden om met mijn bedrijf te groeien en het was er heerlijk rustig.” Met de bekendmaking van de plannen van Rijkswaterstaat zo’n tien jaar geleden kwam er onzekerheid over de toekomst van het bedrijf. Het begon met een legio aan opties. Jeroen: “In eerste instantie dachten we dat de gevolgen van het programma ‘Ruimte voor de Rivier’ wel mee zouden vallen. Maar na verloop van tijd werd wel duidelijk dat ook ons bedrijf onder water zou lopen. Dan schrik je wel even.” Familie Beker kon niet langer op de oude locatie boeren en was genoodzaakt te verhuizen.

Aankoop nieuwe locatie

Jeroen wilde graag in de omgeving van Brummen blijven. Ook nieuwbouw stond bovenaan zijn wensenlijstje. Met deze intentie kwam op het juiste moment een locatie aan de Cortenoeverseweg beschikbaar: een oude boerderij met landbouwgrond op minder dan één kilometer van de oude locatie. “Het bedrijf was niet meer in werking en erg verouderd. De bestaande stallen waren al jaren niet meer onderhouden. De ruimte om het bedrijf hebben we nu gebruikt om helemaal nieuw te bouwen.” Voor de verandering en uitbreiding van het bedrijf moesten uiteraard de nodige vergunningen aangevraagd en verleend worden. “Met vergunningstrajecten heb ik totaal geen ervaring. Vooral een bedrijfsverplaatsing is een complexe materie.” Via de aan- en verkoopmakelaar kwam Jeroen in contact met Dick Hengeveld van Rombou. Met zijn interesse voor de landbouw en expertise van zijn collega’s kan Dick gefundeerd advies geven en het vergunningstraject begeleiden. “Als adviesorganisatie en eerste aanspreekpunt van Rombou ben ik van begin af aan nauw betrokken geweest bij dit project”, aldus Dick. Gedurende het traject zijn er meerdere specialisten vanuit Rombou aan het werk geweest om de nieuwbouwplannen te realiseren.

Bedrijfsverplaatsing

In het voorjaar van 2013, op het moment dat Rombou ingeschakeld werd, was de aankoop van de nieuwe locatie zo goed als rond. Aan Rombou de taak om de plannen die de familie Beker had te realiseren: ruimte voor ruim 400 melkkoeien. Ook wilde Jeroen een extra bedrijfswoning realiseren zodat zijn ouders bij het nieuwe bedrijf kunnen wonen. “Tijdens de eerste gesprekken met familie Beker hebben we de wensen en mogelijkheden besproken. We maakten een omgevingsscan en bekeken welke procedures we moesten doorlopen om het plan te realiseren”, vertelt Dick. “Het plan dat ze hadden was realistisch en goed onderbouwd. Uit het gevoerde vooroverleg wisten we dat de gemeente er positief in stond.” De medewerking vanuit de gemeente was vanaf het begin erg goed. “Het is een vereiste om vooraf te kijken of de plannen passen binnen de wettelijke kaders van de gemeente, provincie en waterschap. Zo tackelen we vooraf eventuele problemen.” De eerste stap die Rombou zette was het aanvragen van de natuurbeschermingswetvergunning (NB-vergunning). Het verkrijgen van deze vergunning is prioriteit nummer één. Als deze eenmaal verleend is worden andere procedures makkelijker. Voor het verkrijgen van de NB-vergunning moet heel wat voorwerk gedaan worden. Dick: “Je hebt te maken met een toename van ammoniakuitstoot. Met het aangekochte bedrijf en het oude bedrijf waren er onvoldoende ammoniakrechten om een vergunning te verkrijgen.” In de omgeving stopten meer bedrijven, zonder een doorstart te maken. “Door de ammoniakuitstoot van vijf à zes bedrijven samen te voegen hadden we een goede basis voor het verkrijgen van de NB-vergunning voor de familie Beker.” In tussen werkte Rombou aan de MER, het bestemmingsplan en de voorbereiding van de definitieve omgevingsvergunningsaanvraag voor het onderdeel bouw en milieu.

Betrokken

Jeroen Beker heeft altijd het volste vertrouwen gehad dat Rombou de vergunningen regelde en vond de communicatie prettig: “Als er onderwerpen essentieel waren dan besprak Dick dit met ons. Wanneer er actie ondernomen moest worden waar wij weinig keuzes in hadden of standaardprocedures dan werd dit direct geregeld.” Rombou is gedurende het traject opgetrokken met gemeente, provincie en waterschap. Deze partijen hadden belang bij een goed verloop van het proces. De gemeente is bevoegd gezag voor het vaststellen van het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning. Het Waterschap wil dat het gebied voor ‘Ruimte voor de Rivier’ vrijgemaakt werd van veehouderijbedrijven. Vanuit de provincie is een coördinatiewerkgroep in het leven geroepen die de taak had om de procedures te bewaken en te zorgen voor afstemming tussen de verschillende bevoegde gezagen en Rombou. “Tijdens de gesprekken konden we pijnpunten direct bespreken en zo snel mogelijk wegnemen.”

Omdat de ruimte waar de stallen gebouwd moesten worden landbouwgrond was, hoefde Jeroen geen rekening te houden met bestaande stallen. “Bedrijfsmatig is de verplaatsing goed uitgepakt. Het bedrijf is nu efficiënter ingedeeld, modern en toekomstbestendig. Dit is helemaal gebouwd zoals ik mijn melkveebedrijf graag voor mij zie.” Jeroen Beker heeft altijd al het melkveebedrijf voort willen zetten. Met het advies en de begeleiding van Rombou kan hij nu starten met een modern bedrijf dat klaar is voor de toekomst.