Als teler wil je het gewas optimaal laten groeien: een hoge opbrengst met een goede kwaliteit. Ziekten, plagen en onkruiden kunnen het gewas bedreigen. Om die te bestrijden is chemische bescherming en bestrijding soms noodzakelijk. De maatschappij heeft daar echter een eigen mening over. Hebben ze een punt, of zijn we als sector gewoon goed bezig?

Tekst: Tom de Jong
Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Nederlandse boeren en tuinders zijn voorlopers in de wereldwijde land- en tuinbouw. Zo is ons land ’s werelds grootste exporteur in de sierteelt en nummer twee in de export van agrarische producten. Daarmee levert de sector een essentiële bijdrage aan de Nederlandse economie. Om dit te bereiken moeten planten optimaal kunnen groeien. Hier is de natuur voor nodig. Maar in deze natuur hebben we ook bedreigingen als klimaatinvloeden, insecten, onkruiden, schimmels en slakken. Met een slimme rassenkeuze, bedrijfshygiëne, klimaatbeheersing in kassen, gebruik van biologische middelen of met mechanische bewerkingen kunnen deze bedreigingen worden afgewend. Helaas is dit niet altijd afdoende en moet er chemisch gecorrigeerd worden.

Voedselvoorziening

Een belangrijk deel van de gewassen wordt voor de voedselvoorziening geteeld. Dit wordt steeds belangrijker. Zo groeit de wereldbevolking de komende jaren fors terwijl het areaal landbouwgrond stabiliseert. Om alle monden in de wereld te kunnen voeden moet de productie per hectare omhoog. Volgens Arjan Ausma, sectormanager akkerbouw bij Rabobank Nederland, is ons land op dit vlak een voorloper van hoe het in de wereld zou moeten. “Op wereldschaal lijkt de productiestijging die nodig is niet te worden gehaald”, aldus Ausma. “Gewasbescherming is hierbij onmisbaar.”

Middelengebruik

Door politieke en maatschappelijke druk heeft de sector grote slagen gemaakt in het verminderen van het middelengebruik. Zo is de afzet van chemische middelen fors gedaald. Dit is met name te danken aan het verminderde gebruik van grondontsmettingsmiddelen. Begin februari verscheen in de media het bericht dat het chemische middelengebruik in Nederland tussen 2000 en 2012 licht is gestegen. Volgens Jo Ottenheim van Nefyto, de brancheorganisatie van middelenfabrikanten, worden hier appels met peren vergeleken. “Je kan niet simpelweg naar de hoeveelheid gebruikte gewasbeschermingsmiddelen kijken. We gebruiken nu heel andere middelen dan vijftien jaar geleden. De huidige gewasbeschermingsmiddelen zijn veiliger en de milieubelasting is sterk verlaagd. Ook zijn de hectareopbrengsten hoger”, aldus Ottenheim. Om een goede vergelijking te kunnen maken pleit Ottenheim ervoor om te kijken naar het middelengebruik per kilogram land- en tuinbouwproduct.
Milieubelasting
Naast de afhankelijkheid van middelen stond de sector ook voor de opdracht om de milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen fors terug te schroeven. Door de jaren heen is de belasting van oppervlaktewater afgenomen met 85 procent. Deze milieuwinst is onder andere gerealiseerd dankzij een minder milieubelastend middelenpakket, driftreductie en teeltvrije zones langs de slootkanten. In de glastuinbouw is druppelirrigatie geïntroduceerd. Een middel kan zo gericht worden toegepast. Verder kunnen plagen op planten worden gevolgd, het zogenaamde scouten.  Mocht het nodig zijn, dan kan de plaag op het juiste moment worden aangepakt.

Schoon water

De waterkwaliteit moet nog beter. Vanaf 2023 moet al het water aan de milieunormen voldoen en mogen er nagenoeg geen overschrijdingen van de normen meer plaatsvinden. Over drie jaar moet het aantal overschrijdingen al zijn gehalveerd ten opzichte van 2013. Om dit te bereiken hebben LTO Nederland, Unie van Waterschappen en Nefyto de ‘Toolbox emissiebeperking’ ontwikkeld. Deze Toolbox bestaat uit een set van zeventien informatiekaarten. Op deze kaarten staan praktische maatregelen voor telers om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. Een voorbeeld is het bepalen van het ideale spuitmoment.

Toekomst gewasbescherming

Ondanks alle genomen maatregelen blijft gewasbescherming actueel in de politiek. Staatssecretaris Dijksma is verantwoordelijk voor het gewasbeschermingsbeleid in Nederland. In de Tweede Kamer heeft ze haar inzet duidelijk gemaakt: “Chemische gewasbescherming blijft nodig voor de voedselproductie. We moeten echter wel kijken of we problemen met de teelt anders kunnen oplossen.” Dit kan door gebruik van resistente rassen, biologische bestrijding, vruchtwisseling of betere spuitdoppen. “Als het niet anders kan, dan komen chemische middelen in beeld”, aldus Dijksma. Geïntegreerde gewasbescherming wordt verplicht. Hierbij worden biologische, mechanische en chemische maatregelen gecombineerd.

Groene middelen

Een actuele ontwikkeling in de gewasbescherming zijn de groene (biologische) middelen. Dit zijn onder meer preparaten met bacteriën of virussen, feromonen (lokstoffen), plantenextracten, maar ook natuurlijk zout als natriumbicarbonaat, dat wordt gebruikt tegen schimmelziekten. Middelenfabrikanten richten zich steeds meer op biologische middelen omdat het een goede aanvulling kan zijn op de chemische middelen. Vanwege mogelijke risico’s voor mens en milieu moeten biologische middelen dezelfde toelatingsprocedure doorlopen als chemische middelen. Dijksma wil toewerken naar een vergroening van het middelenpakket. Daarom wil ze inzetten op een eenvoudiger of snellere toelatingsprocedure voor deze middelen.

Verwachtingen consument

De consument stelt hoge eisen aan het product dat ze kopen. Dat begint met het uiterlijk van het product. Zo mogen bloemen geen vlekjes hebben en moeten tomaten, paprika’s en komkommers hun karakteristieke vorm tonen. Dit koopgedrag van consumenten kan veel invloed hebben op het gebruik van middelen en de milieubelasting. De maatschappij is kritisch naar de teler, maar eenmaal in de supermarkt denken ze als consument vaak in euro’s.

Residuen

Met het oog op gezondheidsrisico’s zijn residuen van gewasbeschermingsmiddelen ook een belangrijk consumentenitem. Europa stelt hoge eisen aan de maximale hoeveelheid residu in een product. Sommige retailers gaan nog verder. Dit kan ertoe leiden dat telers zich focussen op residuverlaging en minder op mogelijke milieurisico’s.

Het Innovatiefonds voor Telers heeft vier agrariërs beloond voor hun innovatie. De toegekende innovaties zijn zowel opbrengstverhogend als kostenbesparend en duurzaam. In toepassing lopen ze sterk uiteen. NAJK-lid Piet Jan Thibaudier ontving € 2.000,- voor zijn ‘Pasture Reader’. 

NAJK-lid en Friese melkveehouder Piet Jan Thibaudier uit Lemmer werkt aan kwaliteit. Hij maakt het drogestofgehalte per hectare inzichtelijk met de Pasture Reader. Deze meet met ultrasone geluidsgolven de hoogte en dichtheid van het gras en rekent dit om naar kilogram drogestof. Doordat de reader met GPS werkt kan de melkveehouder plaatsspecifiek graslandvernieuwing, aangepaste bemesting of ontwatering toepassen. Naast een optimale grasopbrengst ontving hij een toekenning van € 2.000,-.

Bloembollenkweker Cornel van Schagen uit Bergen ontving € 10.000,- voor een Eco-Combi Douche welke hij samen ontwikkelde met Agrin-Serv om bollen efficiënter en duurzamer te ontsmetten. Akkerbouwer Roelof Bloeming uit Odoornerveen ontving € 2.000,- voor zijn machine, gemaakt met machinebouwer Evers, die de grondbewerking en gewasbescherming in de cichorei niet meer volvelds toepast maar in stroken van 15 cm. Bloeming bespaart hiermee zo’n 70% gewasbeschermingsmiddelen. Een vierde en laatste toekenning ontving hardfruitteler Wim van Wijk uit het Utrechtse ’t Goy. Van Wijk gebruikt spuiwater met succes als onkruidbestrijder en bladverwijderaar. Van Wijk ontving  € 5.000,- voor zijn idee om afvalwater een duurzame toepassing te geven.

Maak ook kans op een geldbedrag!

De nieuwe ronde aanmeldingen voor het Innovatiefonds voor Telers sluit op 15 april a.s. Heb jij een innovatief idee op of rondom jouw bedrijf? Zorg dan dat deze voor 15 april is aangemeld op deze site.

Agrarisch ondernemers weten dat grond dé productiefactor van het bedrijf is. Grond, ongeacht of dit gepacht wordt of in eigendom is, vormt de basis van uw onderneming: het letterlijke en figuurlijke fundament waarop bedrijfsvoering en financiering zijn gebaseerd. Pachtgronden en gronden in eigendom zijn daarbij complementair aan elkaar. Op de meeste bedrijven zijn beide vormen aanwezig. In Nederland wordt namelijk 40% van de agrarische gronden verpacht.

Toen staatssecretaris Dijksma bij haar aantreden aankondigde dat het bestaande pachtbeleid zou worden herzien, is dat echter aan velen voorbijgegaan. Toegegeven, het pachtbeleid vormt een lastig en complex dossier. Pacht is misschien juist daardoor een ondergeschoven kindje in de gesprekken die wij voeren over de toekomst van ons ondernemerschap. Onterecht! Het pachtsysteem zal namelijk gaan veranderen. En dat is nodig: de reguliere en liberale pacht vormen twee uitersten die te ver uit elkaar liggen. Grondmobiliteit en de beschikbaarheid van grond zijn belangrijke voorwaarden voor een succesvolle bedrijfsovername en de ontwikkeling van agrarisch ondernemerschap. Jonge boeren en tuinders hebben dus een belang in dit dossier. Voor NAJK voldoende onderbouwing om het onderwerp op te pakken en hoog op de agenda van belangenbehartiging te plaatsen. Een toekomstbestendig pachtbeleid is noodzakelijk en daar willen wij aan bijdragen.

Inmiddels beginnen de ontwikkelingen rondom dat nieuwe pachtbeleid elkaar steeds sneller op te volgen. In april 2013 startte de zoektocht met een evaluatie door professor Bruil, in opdracht van staatssecretaris Dijksma. Bruil sprak met vertegenwoordigers van verpachters en pachters. Alle belanghebbenden werden uitgenodigd bij te dragen. Het resultaat? Een rapport van 66 pagina’s dat door de verschillende belangenorganisaties zeer kritisch werd beoordeeld. De belangenorganisaties zijn, in reactie op de evaluatierapportage, bijeen gekomen om gezamenlijk het gesprek aan te gaan en de discussie te voeren. Samen kwamen we tot een alternatief voor het evaluatierapport van Bruil. Op 27 juni 2014 sloten we het ‘Deelakkoord van Spelderholt’. In dit deelakkoord doen de vertegenwoordigers van pachters en verpachters negentien concrete aanbevelingen voor aanpassingen van de huidige pacht. Een akkoord tussen partijen die op dit onderwerp meestal lijnrecht tegenover elkaar stonden: pachters en verpachters.

Het deelakkoord van Spelderholt dat er nu ligt, biedt echter geen enkele garantie voor de uitkomsten van de herziening van het beleid. Die discussie zal gevoerd worden in de Tweede Kamer. Eind februari zal de Kamer daar het startschot voor geven door zich te laten bijpraten over het evaluatierapport van professor Bruil. Daarna kan de inhoudelijke discussie echt van start gaan. De FAO riep 2015 uit tot het jaar van de bodem. Hoe toepasselijk is het dan ook om dit jaar te komen tot een nieuw pachtbeleid waarin duurzaam grondgebruik centraal wordt gesteld? Duurzaam voor de bodemgezondheid, maar ook duurzaam in verdiencapaciteit en ondernemersmogelijkheden. Het nieuwe pachtbeleid zal ons nog de nodige dilemma’s en hoofdbrekens opleveren: er zijn genoeg uitdagingen die we moeten overwinnen. Het zal ons echter ook volop kansen bieden. Met die positieve gedachte zullen we dit pad bewandelen. We zijn onderweg.

Eric Pelleboer,
voorzitter dagelijks bestuur NAJK

2014 was voor NAJK een jaar vol hoogtepunten: van geslaagde lobbyactiviteiten tot indrukwekkende studiereizen, van nieuwe initiatieven, cursussen en wedstrijden tot kersverse bestuurders, van een vruchtbaar beursseizoen tot een zeer succesvol symposium. Bekijk al deze mooie momenten terug in het NAJK-jaaroverzicht van 2014.