Onlangs was ik bij een prachtig melkveebedrijf. De ondernemers hebben hun bedrijf prima op orde, met een nieuwe ruime stal die aan alle eisen voldoet. Eindelijk gaat het melkquotum eraf, zodat ze vrij mogen melken. Hun grootste zorg op dit moment is de melkprijs. Hoe moeten ze verder ontwikkelen in 2015 als de melkprijs rond of onder de 30 euro blijft? In zo’n situatie zijn enkele punten van belang. De resultaten van het bedrijf zijn de basis van alles. Een vergelijking met soortgelijke ondernemers die bij Flynth klant zijn, leerde snel dat het bedrijf bovengemiddeld draait. Daarnaast wilde ik een beeld van de (noodzakelijke) onttrekkingen. In feite is de vraag aan de ondernemers: Welk inkomen hebben jullie nodig? Dat konden ze niet zeggen uit het hoofd. Hun schatting was zo’n 2.500 euro per maand (30.000 euro per jaar) per gezin. Dat bleek met zo’n 45.000 euro aanzienlijk hoger. Als laatste wilde ik een beeld van de fluctuatie die kon optreden in de geldstromen, in feite de risico’s die het bedrijf loopt. De belangrijkste risico’s waren verzekerd, behalve arbeidsongeschiktheid. Met dat algemene beeld heb ik op een rijtje gezet hoe groot de schommeling in de geldstroom kan zijn, kortom hoe groot de risico’s zijn. Daarnaast hebben we gekeken op welke kosten ze (tijdelijk) kunnen bezuinigen en met welke posten zij kunnen schuiven. Het resultaat was uiteindelijk een geruststelling voor hen. De kritieke melkopbrengst ligt op 32 euro en is daarmee lager dan op een gemiddeld bedrijf. Met enkele kleine aanpassingen en wat uitstel van investeringen konden ze makkelijk een jaar verder met 30 euro per 100 kg melk. Als ze in overleg met de bank de aflossingen tijdelijk zouden verminderen dan zou één jaar 25 euro of drie jaar 28 euro ook niet tot problemen leiden. Natuurlijk teren ze dan in op hun vermogen, maar de continuïteit komt niet in het geding. Conclusie was voor hen om nog eens goed naar privé te kijken. Daarnaast gingen ze alle verzekeringen en premies nog eens langs. Het verder ontwikkelen van hun bedrijf kan ook bij een melkprijs van 30 euro per 100 kg gewoon doorgaan.

Flynth biedt ondernemers per kwartaal een overzicht van ontvangsten en uitgaven, waaraan heel eenvoudig een vooruitblik naar het komende jaar wordt toegevoegd. Een prima basis om tijdig met de bank in gesprek te gaan als het nodig is: dat geeft nachtrust! Ook interesse in een overzicht? Mail me dan!

Jan Breembroek, directeur Flynth Agro advies<
jan.breembroek@flynth.nl

Als teler wil je het gewas optimaal laten groeien: een hoge opbrengst met een goede kwaliteit. Ziekten, plagen en onkruiden kunnen het gewas bedreigen. Om die te bestrijden is chemische bescherming en bestrijding soms noodzakelijk. De maatschappij heeft daar echter een eigen mening over. Hebben ze een punt, of zijn we als sector gewoon goed bezig?

Tekst: Tom de Jong
Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Nederlandse boeren en tuinders zijn voorlopers in de wereldwijde land- en tuinbouw. Zo is ons land ’s werelds grootste exporteur in de sierteelt en nummer twee in de export van agrarische producten. Daarmee levert de sector een essentiële bijdrage aan de Nederlandse economie. Om dit te bereiken moeten planten optimaal kunnen groeien. Hier is de natuur voor nodig. Maar in deze natuur hebben we ook bedreigingen als klimaatinvloeden, insecten, onkruiden, schimmels en slakken. Met een slimme rassenkeuze, bedrijfshygiëne, klimaatbeheersing in kassen, gebruik van biologische middelen of met mechanische bewerkingen kunnen deze bedreigingen worden afgewend. Helaas is dit niet altijd afdoende en moet er chemisch gecorrigeerd worden.

Voedselvoorziening

Een belangrijk deel van de gewassen wordt voor de voedselvoorziening geteeld. Dit wordt steeds belangrijker. Zo groeit de wereldbevolking de komende jaren fors terwijl het areaal landbouwgrond stabiliseert. Om alle monden in de wereld te kunnen voeden moet de productie per hectare omhoog. Volgens Arjan Ausma, sectormanager akkerbouw bij Rabobank Nederland, is ons land op dit vlak een voorloper van hoe het in de wereld zou moeten. “Op wereldschaal lijkt de productiestijging die nodig is niet te worden gehaald”, aldus Ausma. “Gewasbescherming is hierbij onmisbaar.”

Middelengebruik

Door politieke en maatschappelijke druk heeft de sector grote slagen gemaakt in het verminderen van het middelengebruik. Zo is de afzet van chemische middelen fors gedaald. Dit is met name te danken aan het verminderde gebruik van grondontsmettingsmiddelen. Begin februari verscheen in de media het bericht dat het chemische middelengebruik in Nederland tussen 2000 en 2012 licht is gestegen. Volgens Jo Ottenheim van Nefyto, de brancheorganisatie van middelenfabrikanten, worden hier appels met peren vergeleken. “Je kan niet simpelweg naar de hoeveelheid gebruikte gewasbeschermingsmiddelen kijken. We gebruiken nu heel andere middelen dan vijftien jaar geleden. De huidige gewasbeschermingsmiddelen zijn veiliger en de milieubelasting is sterk verlaagd. Ook zijn de hectareopbrengsten hoger”, aldus Ottenheim. Om een goede vergelijking te kunnen maken pleit Ottenheim ervoor om te kijken naar het middelengebruik per kilogram land- en tuinbouwproduct.
Milieubelasting
Naast de afhankelijkheid van middelen stond de sector ook voor de opdracht om de milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen fors terug te schroeven. Door de jaren heen is de belasting van oppervlaktewater afgenomen met 85 procent. Deze milieuwinst is onder andere gerealiseerd dankzij een minder milieubelastend middelenpakket, driftreductie en teeltvrije zones langs de slootkanten. In de glastuinbouw is druppelirrigatie geïntroduceerd. Een middel kan zo gericht worden toegepast. Verder kunnen plagen op planten worden gevolgd, het zogenaamde scouten.  Mocht het nodig zijn, dan kan de plaag op het juiste moment worden aangepakt.

Schoon water

De waterkwaliteit moet nog beter. Vanaf 2023 moet al het water aan de milieunormen voldoen en mogen er nagenoeg geen overschrijdingen van de normen meer plaatsvinden. Over drie jaar moet het aantal overschrijdingen al zijn gehalveerd ten opzichte van 2013. Om dit te bereiken hebben LTO Nederland, Unie van Waterschappen en Nefyto de ‘Toolbox emissiebeperking’ ontwikkeld. Deze Toolbox bestaat uit een set van zeventien informatiekaarten. Op deze kaarten staan praktische maatregelen voor telers om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. Een voorbeeld is het bepalen van het ideale spuitmoment.

Toekomst gewasbescherming

Ondanks alle genomen maatregelen blijft gewasbescherming actueel in de politiek. Staatssecretaris Dijksma is verantwoordelijk voor het gewasbeschermingsbeleid in Nederland. In de Tweede Kamer heeft ze haar inzet duidelijk gemaakt: “Chemische gewasbescherming blijft nodig voor de voedselproductie. We moeten echter wel kijken of we problemen met de teelt anders kunnen oplossen.” Dit kan door gebruik van resistente rassen, biologische bestrijding, vruchtwisseling of betere spuitdoppen. “Als het niet anders kan, dan komen chemische middelen in beeld”, aldus Dijksma. Geïntegreerde gewasbescherming wordt verplicht. Hierbij worden biologische, mechanische en chemische maatregelen gecombineerd.

Groene middelen

Een actuele ontwikkeling in de gewasbescherming zijn de groene (biologische) middelen. Dit zijn onder meer preparaten met bacteriën of virussen, feromonen (lokstoffen), plantenextracten, maar ook natuurlijk zout als natriumbicarbonaat, dat wordt gebruikt tegen schimmelziekten. Middelenfabrikanten richten zich steeds meer op biologische middelen omdat het een goede aanvulling kan zijn op de chemische middelen. Vanwege mogelijke risico’s voor mens en milieu moeten biologische middelen dezelfde toelatingsprocedure doorlopen als chemische middelen. Dijksma wil toewerken naar een vergroening van het middelenpakket. Daarom wil ze inzetten op een eenvoudiger of snellere toelatingsprocedure voor deze middelen.

Verwachtingen consument

De consument stelt hoge eisen aan het product dat ze kopen. Dat begint met het uiterlijk van het product. Zo mogen bloemen geen vlekjes hebben en moeten tomaten, paprika’s en komkommers hun karakteristieke vorm tonen. Dit koopgedrag van consumenten kan veel invloed hebben op het gebruik van middelen en de milieubelasting. De maatschappij is kritisch naar de teler, maar eenmaal in de supermarkt denken ze als consument vaak in euro’s.

Residuen

Met het oog op gezondheidsrisico’s zijn residuen van gewasbeschermingsmiddelen ook een belangrijk consumentenitem. Europa stelt hoge eisen aan de maximale hoeveelheid residu in een product. Sommige retailers gaan nog verder. Dit kan ertoe leiden dat telers zich focussen op residuverlaging en minder op mogelijke milieurisico’s.

Angelien van den Nouweland werkt bij de grootste rozenkwekerij van Nederland

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Marjoland

De vader van Angelien, Joop van den Nouweland, was ooit komkommerteler in Bleiswijk. In 1986 maakte hij de switch naar rozen. Nu 30 jaar later heeft familie Van den Nouweland een bedrijf dat is uitgegroeid naar 20 hectare met kassen. In de kassen worden de rozen Passion, Red Naomi, White Naomi, Sweet Dolomti en Lovely Dolomti geteeld.

Marjo Job

In 2005 startte Marjoland zijn eigen uitzendbureau: Marjo Job. Een uitzendbureau gericht op Polen die in hun eigen onderneming aan de slag konden. “We werkten daarvoor met verschillende uitzendbureaus. Op een gegeven moment dachten wij: het uitzenden kunnen we zelf ook”, legt Angelien uit. “Het werkt veel prettiger met medewerkers waar we in kunnen investeren. Een langdurige samenwerking waarin we samen met de medewerkers iets opbouwen, zoals persoonlijke ontwikkeling door middel van opleidingen.”

Mond-tot-mondreclame

De moeder van Angelien is van Poolse afkomst. Zij legde contacten met familie uit Polen en zo werden de eerste medewerkers van Marjo Job een feit. “We zijn klein begonnen. Alles ging via mijn moeder en tante door middel van mond-tot-mondreclame. De aanmeldingen stroomden binnen, waardoor er snel een professionele personeel- en arbeidsmedewerker werd aangenomen. Nu, vijf jaar later, moeten we het nog steeds hebben van de mond-tot-mondreclame”, vertelt Angelien.

Personeel

Marjoland heeft vijfentwintig mensen in vaste dienst. Naast medewerkers die al vanaf het prille begin in dienst zijn bij Marjoland, zijn deze vaste medewerkers familieleden van Angelien. Haar ouders, twee broers en schoonzus helpen mee om de grootste rozenkwekerij van Nederland draaiende te houden. Bij Marjo Job staan zo’n 190 Poolse mensen op de loonlijst. “Op kantoor zitten vier mensen die zich bezighouden met het personeel van Marjo Job. Het opstellen van contracten, regelen van huisvesting, uitbetalen van salarissen en het organiseren van opleidingen: alles doen wij in eigen beheer”, aldus Angelien.

Opleidingen

Angelien is een van de personen die zich bezighoudt met het personeel van Marjo Job. “Ik houd me bezig met regelgeving, scholing en personeelsbeleid”, zegt Angelien. “Opleidingen staan in ons bedrijf centraal. De opleidingen verschillen van Nederlandse taal tot plantenteelt of leidinggeven. Het investeren in ons personeel werkt van twee kanten: zij ontwikkelen zichzelf en wij krijgen er een betere kwaliteit voor terug.” Verder houdt Angelien zich bezig op Marjoland met certificeringen, de organisatie en ontvangt ze bezoekers van Marjoland.”

Lean en mean

Eén van de grootste veranderingen die Angelien als HRM’er binnen Marjoland heeft doorgevoerd, is het werken vanuit het ‘lean en mean’-principe. “We hebben alle processen binnen ons bedrijf onder een vergrootglas gelegd. Vervolgens hebben we elk proces aangepast en verbeterd”, legt Angelien uit. “Elk personeelslid heeft zijn eigen stukje kas. Dat stukje kas is zijn verantwoordelijkheid. Wij geven handvatten om het stukje kas zo goed mogelijk te onderhouden.” Elke week wordt het personeelslid beoordeeld op zijn prestaties. “Een heel open beleid, dat erg goed werkt binnen ons bedrijf. Iedereen is gemotiveerd om aan de slag te gaan”, vertelt Angelien. “We hebben nu samen met ons personeel een niveau bereikt waar ik trots op ben.”

Chef

Een chef stuurt zes tot acht productiemedewerkers aan. “De chef werkt elke dag mee met zijn groep. Hij voelt precies als er iets speelt bij personeelsleden”, vertelt Angelien. “Er werken nu 22 chefs. De chefs zijn bijna allemaal, door wilskracht en het volgen van opleidingen, doorgegroeid vanuit de functie van productiemedewerker”, aldus Angelien. “Wij stimuleren onze personeelsleden om door te groeien binnen het bedrijf. Als wij talenten zien bij een productiemedewerker, dan stippelen wij het pad uit dat zij moeten bewandelen om een nieuwe functie te bekleden.”

Oogstmachine

Personeel vervangen voor automatisering is in de rozenteelt niet realistisch, vindt Angelien. “In 2008 hebben wij proefgedraaid met een oogstmachine voor rozen. De machine was niet nauwkeurig genoeg.”, aldus Angelien. Naast het feit dat de oogstmachine erg prijzig was, benadrukt Angelien de waarde van hun personeel: “Rozen knippen is mensenwerk. Wij hebben 1,6 miljoen plantjes in de kas staan die allemaal een eigen verzorging nodig hebben. Bij iedere roos die wordt geknipt, geeft de productiemedewerker ook persoonlijke aandacht aan de plant. Daar kan geen machine tegenop.”

Automatisering

Natuurlijk zijn er de nodige machines aanwezig bij de grootste rozenkwekerij van Nederland. “Wij zijn zoveel mogelijk geautomatiseerd, maar in de rozen houden we altijd handwerk. We hebben bijvoorbeeld sorteermachines, maar de roos wordt er wel handmatig ingehangen. Hierdoor houden we een persoonlijke controle op kleine kwaliteitseisen”, vertelt Angelien. “We kunnen de beste klimaatsystemen en sorteermachines hebben, zonder personeel zijn we niets.”

20 november was een grote dag voor NAJK en zijn p
artners: het geslaagde symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ werd deze dag georganiseerd. Mijns inziens is 2014 met dit symposium een topjaar in de
belangenbehartiging voor jonge boeren in Nederland! Dankzij het VN-jaar van het agrarisch familiebedrijf, dankzij de komst van koningin Máxima naar het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ en dankzij het uitroepen van Erve Hiddink tot het oudste agrarisch familiebedrijf staat NAJK samen met agrarisch Nederland in het middelpunt van de belangstelling. Bij het symposium waren honderden enthousiaste en positief gestemde jonge boeren en tuinders aanwezig. Diverse jonge ondernemers kwamen aan het woord. Hun verhalen waren gericht op het benutten van kansen, het zoeken naar manieren om een inkomen te verdienen met hun bedrijf, samen met ouders, broers/zussen en ook met partijen in de keten en adviseurs en dienstverleners. Op zo’n dag realiseer ik me ten volle hoe trots we kunnen zijn op de agrarische sector in Nederland. Een sector waar men in het buitenland huizenhoog tegen opkijkt. Het gezonde perspectief van de sector blijkt ook uit het onderzoek ‘De toekomst van het agrarisch familiebedrijf’ dat Windesheim en LEI samen met Projecten LTO Noord, LTO Vrouw & Bedrijf, Flynth, Rabobank en het Ministerie van Economische Zaken hebben uitgevoerd. Bedrijfsopvolging is geen doel op zich, de keuzevrijheid van de kinderen van agrarische ondernemers staat voorop. De jonge ondernemers die kiezen voor overname gaan er ook volledig voor. Uit het onderzoek komt wel naar voren dat vrouwen van ondernemers zich zorgen maken over de toekomstige financierbaarheid van agrarische bedrijven. De komende jaren zal de zoektocht naar een bredere basis voor financiering aandacht vragen, want eigen vermogen in combinatie met bankfinanciering voldoet niet meer. Het initiatief van Tejon en Peter de Regt om voor hun bedrijf ´Den Ouden Heuvel´ aankoop van landbouwgrond samen met particulieren te financieren is daarvan een mooi voorbeeld. De fiscale en juridische input is hiervoor geleverd door Flynth adviseurs en accountants. Een positieve houding tegenover de agrarische ondernemers in Nederland in combinatie met gedreven ondernemers en deskundige dienstverlening is een ijzersterke basis voor een succesvolle bedrijfstak in Nederland.

Jan Breembroek, directeur Flynth Agro advies

Een opleiding gericht op de agrarische sector, daar had Bjard Schoots (22) in eerste instantie niet aan gedacht. Hij volgde een jaar de opleiding bedrijfseconomie in Nijmegen. Daar kwam Bjard erachter dat hij zich meer wilde ontplooien in de internationale handel in een dynamische sector. De opleiding ‘Bedrijfskunde en Agribusiness’ op Hogeschool VHL was voor hem een schot in de roos.

Internationale handel

De opleiding Bedrijfskunde en Agribusiness is gericht op de internationale handel in levensmiddelen, sierteelt en hout. De opleiding is volledig in het Engels, een pre volgens Bjard: “Het feit dat de studie voor 100% in het Engels wordt gegeven, was voor mij de reden om voor deze opleiding te kiezen. Later, in het werkveld, moet ik vloeiend Engels kunnen spreken.” Ook leert Bjard een tweede vreemde taal tijdens zijn opleiding. “Ik heb gekozen voor Duits, maar alle talen zijn mogelijk om te leren”, vertelt Bjard.
Van producent tot consument

Inzicht in de hele keten, van producent tot consument, dat is wat Bjard leert. Vakken over import, export, productie, logistiek, marketing, kwaliteitsbeheer, transport en opslag voorzien Bjard in de vierjarige studie van kennis over de internationale handel in agrarische producten.

Verschillende culturen

“Tijdens de opleiding werk ik veel in projecten. In elk project is internationale handel of ondernemerschap een belangrijk aspect”, legt Bjard uit. De projectgroepen bestaan uit vier tot zes studenten, wat Bjard erg leerzaam vindt. “Ik zit met veel internationale studenten in de klas. Door met hen in groepsverband te werken, leer ik veel verschillende culturen kennen”, aldus Bjard. “In de toekomst wil ik ook werken met verschillende culturen. Elke cultuur heeft namelijk zijn eigen manier van werken. Door gedurende mijn opleiding al veel met andere nationaliteiten samen te werken, leg ik hiervoor een goede basis.”

Buitenland

Volgend jaar, het vierde studiejaar, wil Bjard zijn stage lopen en afstuderen in het buitenland. “Ik wil afstuderen in een sales- of relatiemanagementfunctie gericht op groente, fruit of vlees.” Bederfelijke producten, dat is waar Bjard zich in de toekomst op gaat richten. “Bij bederfelijke producten die over de hele wereld worden geëxporteerd, moet snel gehandeld worden. Dat dynamische aspect vind ik uitdagend”, vertelt de ondernemende Bjard.

Excursies

Naast indrukwekkende vakken, leerzame projecten en praktijkstages, biedt Hogeschool VHL ook verschillende excursies aan. Bjard: “Deze excursies zijn heel veelzijdig. De ene keer gaan we met een volle bus naar een beurs over internationale handel, de andere keer vertrekken we met onze vakrichting voor een week naar het buitenland.” Vanuit Velp, een van de locaties van Hogeschool VHL, ben je zo de grens over.

Wereldbaan

De studie Bedrijfskunde en Agribusiness biedt mogelijkheden voor banen van import- of exportmanager tot sales, logistiekmanager of trader. Bjard wil zijn geleerde vaardigheden toepassen in een internationale handelsomgeving. “In de eerste jaren van mijn loopbaan wil ik de wereld overgaan om producten als groente, fruit of vlees te verkopen. In mijn ideale functie ga ik internationale handelsrelaties aan en haal ik nieuwe klanten binnen”, aldus een ambitieuze Bjard.