De kost gaat voor de baat uit, oftewel: om te verdienen moeten eerst kosten gemaakt worden.  Om uiteindelijk een goed rendement te behalen, is het voor een ondernemer belangrijk om goed in beeld te hebben hoe hoog de kosten precies zijn. De kostprijsberekening kan een belangrijk instrument zijn om de koers van een onderneming te bepalen. Een zorgvuldige berekening geeft naast inzicht in de te verwachten kosten ook duidelijkheid over de benodigde omzet van het bedrijf.

 Tekst: Ellen van den Manacker
Illustratie: Henk van Ruitenbeek

De kostprijs speelt een belangrijke rol in het agrarisch ondernemerschap. Intensieve ondernemers en tuinders zijn al lange tijd gefocust op de kostprijs. Voor melkveehouders, die sinds 1 april 2015 produceren voor de vrije markt, zal de kostprijs een steeds grotere rol spelen in hun bedrijfsvoering. Akkerbouwers en in toenemende mate melkveehouders worden  in de berekening van de kostprijs geconfronteerd met de hoge grondprijzen in Nederland.

Som van kosten

Wat is de kostprijs eigenlijk? Van Dale omschrijft de kostprijs als ‘som van kosten die nodig zijn voor het maken van een product’. Er bestaan vele methodes om de kostprijs te berekenen. Bij alle berekeningen wordt gerekend met directe en indirecte kosten en vaste en variabele kosten.

Kostprijs beheersen

Door de kostprijs te beheersen kan een bedrijf inspelen op een winstgevende bedrijfsvoering. Efficiënter werken, bepaalde investeringen wel of niet doen en door de kwaliteit van productiemiddelen als grond, gebouwen, mechanisatie en voer kan de kostprijs worden beïnvloed. Onder druk van de markt is in de afgelopen jaren de kostprijs op agrarische bedrijven al flink gedrukt.

Kansen en bedreigingen

Over de rol die de kostprijs moet spelen in een bedrijfsvoering zijn de meningen verdeeld. Hieronder worden enkele kansen en bedreigingen uiteengezet:

• Kans: Kostprijs geeft inzicht in bedrijfseconomische situatie. Door de kostprijs te bepalen en vooral door deze uit te splitsen in verschillende posten kan nauwkeurig bepaald worden waar het geld heen gaat.
• Kans: Vergelijk de kostprijs met collega’s en voorgaande jaren. Accountantskantoren verzamelen veel gegevens van hun klanten en berekenen hieruit gemiddeldes. Door de eigen gegevens te vergelijken met deze algemene cijfers kan bepaald worden hoe het bedrijf presteert vergeleken met andere bedrijven.
  • Kans: Gebruik de kostprijs als indicatie voor de verkoopprijs. Er zijn steeds meer agrarische ondernemers die een onderscheidend product aanbieden om zo meer invloed te hebben op de prijs die zij ontvangen. Voor ondernemers die zelf de vraagprijs kunnen vaststellen kan de kostprijs een goede indicatie zijn bij het vaststellen van de vraagprijs.
• Bedreiging: De focus op de kostprijs leidt de aandacht af van wensen uit de markt. Een volledige focus op de kostprijs maakt ondernemers blind voor de vraag uit de markt. Om rendabel te blijven in de bedrijfsvoering, moet een ondernemer zich altijd afvragen waar de markt om vraagt en daarop (proberen) in te spelen.
  • Bedreiging: De focus op de kostprijs leidt tot kortetermijnbeleid. Vaak is de kostprijsberekening gericht op de korte termijn. Hierbij wordt de langetermijnvisie wel eens vergeten. Besparen op bijvoorbeeld kwaliteit van bepaalde installaties, onderhoud of brandveiligheid kan op korte termijn de kostprijs drukken, maar op lange termijn voor hoge kosten zorgen als er een calamiteit ontstaat.
• Bedreiging: Het draait niet om een lage kostprijs, maar om rendement. Een te sterke kostprijsstrategie kan de aandacht afleiden van waar het uiteindelijk om draait: het behalen van een goed rendement.

Uitbesteden

Een mogelijkheid om het financiële risico te drukken is het uitbesteden van bepaalde activiteiten. Denk daarbij aan meer werk laten doen door de loonwerker of bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld verpakken, uitbesteden aan een telersvereniging. Hierdoor kan de aanschaf van dure installaties of machines worden voorkomen. Met het uitbesteden van werkzaamheden kunnen vaste kosten dalen en stijgen de variabele kosten. Als de productie terugloopt, betekent dat dus ook een afname in de totale kostprijs.

Vanaf heden zijn kalverhouder Piet Wisse en pluimveehouder Edward Satkowski afgevaardigden van het dagelijks bestuur van NAJK. Zij zullen in samenspraak met Annet van den Akker, dagelijks bestuurder bij NAJK met portefeuille intensief, de belangen van jonge kalverhouders en pluimveehouders behartigen. Maak door middel van dit interview kennis met de NAJK-vertegenwoordigers van de intensieve sector. 

Hoe zijn jullie betrokken geraakt bij het dagelijks bestuur van NAJK?

Annet: “Ik zit sinds juni 2013 in het dagelijks bestuur van NAJK. Binnen het bestuur ben ik verantwoordelijk voor de portefeuille intensief. In de afgelopen jaren heb ik mij hard gemaakt om jonge ondernemers in de intensieve sector op de kaart te zetten. Nu de stem van NAJK gehoord wordt, leg ik het belang bij een brede vertegenwoordiging van de intensieve sector. Mijn achtergrond ligt in de varkenshouderij, Piet Wisse en Edward Satkowski ondersteunen mij in de belangenbehartiging voor jonge kalver- en pluimveehouders.”
Edward: “Ik zit tweeënhalf jaar in het bestuur van GAJK. Binnen het bestuur draag ik zorg voor de portefeuilles intensief en maatschappelijk draagvlak. Hiervoor heb ik veel contact met Annet. Zij vroeg mij onlangs of ik namens NAJK afgevaardigde wilde zijn voor de pluimveesector. Die kans wil ik graag aanpakken. Ik woon in een pluimveegebied en zie hoe belangrijk het is dat de belangen van jonge pluimveehouders behartigd worden. Daarnaast leer ik er persoonlijk veel van.”
Piet: “Vanuit de LTO-vakgroep ‘Vleeskalverhouderij’ werd gevraagd of ik afgevaardigde van NAJK wilde zijn. Ik vind het belangrijk dat jonge kalverhouders beter vertegenwoordigd zijn, dus heb ik contact gelegd met Annet.”

Wat is jullie rol als afgevaardigde van het dagelijks bestuur?

Annet: “Namens NAJK schuiven Piet en Edward aan bij de LTO-vakgroepen ‘Pluimveehouderij’ en ‘Vleeskalverhouderij’. In de vakgroep hebben ze een adviserende rol. Daarnaast zullen zij ook gesprekspartner zijn van andere partijen die belangen van pluimveehouders en kalverhouders behartigen.”
Edward: “Het is belangrijk dat de mening van NAJK-leden goed verkondigd wordt. Daarom willen Piet en ik naast contact met Annet en organisaties uit onze branche ook van NAJK-leden horen wat er speelt in de sector. Dit doen we door nauw contact te houden met provinciale en lokale afdelingen.”
Annet: “Samen met Edward en Piet kijk ik welke items in de intensieve sector belangrijk zijn voor jonge ondernemers. Deze punten bespreek ik met het dagelijks bestuur van NAJK, met provinciale bestuurders en met mijn klankbordgroep. Als er een standpunt vanuit NAJK is gevormd, wordt dit ingebracht bij belangenbehartigingsorganisaties uit de betreffende sector door Piet of Edward.”
Piet: “De belangenbehartigingsorganisaties van kalverhouderij en pluimveehouderij zijn erg blij met de input van NAJK. Zij vinden het belangrijk om de stem van jonge boeren mee te nemen in de lobby en belangenbehartiging.”

Wat is een belangrijk onderwerp dat op dit moment speelt in jouw sector?

Edward: “De vogelgriep heeft de afgelopen periode veel aandacht gevraagd van de pluimveehouderij. Er lopen op dit moment onderzoeken om zulke ingrijpende ziektes in de sector te voorkomen.”
Piet: “De kalverhouderij krijgt met de hervorming van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB), waar de hectarepremie zijn intrede doet, veel minder subsidie. Om daarin tegemoet te komen wordt geld beschikbaar gesteld. Dat geld moet verdeeld worden in de sector.”
Annet: “Binnen de varkenshouderij gaat de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) een belangrijke rol spelen. Met het wegvallen van de productschappen is de POV het nieuwe uitvoerende orgaan voor de Nederlandse varkenshouderij. Er liggen veel kansen, maar er zijn ook uitdagingen om de POV optimaal in te gaan zetten.”

Wat willen jullie bereiken voor jonge boeren in de intensieve sector?

Piet: “We willen kansen creëren voor jonge intensieve veehouders om het bedrijf over te nemen en te kunnen ondernemen met gezonde wet- en regelgeving.”
Edward: “Daarnaast vind ik het belangrijk dat er meer eenheid wordt gevormd in de pluimveesector. Een ziekte als de vogelgriep gaat de hele sector aan. Elke pluimveehouder moet zijn verantwoordelijkheid nemen om zo’n ziekte te voorkomen. Bewustwording van wat er speelt in de gehele sector is daarbij belangrijk.”

Wat zijn uitdagingen voor jullie binnen de intensieve sector?

Piet: “Door het wegvallen van subsidies uit het GLB is het lastiger voor jonge kalverhouders om te investeren in groei en innovatie. Het is voor mij een uitdaging om andere opties te vinden die ontwikkelingen op het kalverbedrijf mogelijk blijven maken. Daarnaast wil ik ervoor zorgen dat jonge kalverhouders extra gecompenseerd worden voor het wegvallen van de GLB-gelden.”
Edward: “Een bedreiging in de pluimveesector is de lage prijs voor eieren. Er is een structureel overschot aan eieren. Het houden van minder dieren biedt geen directe oplossing. Ik vind het een uitdaging om te zoeken naar nieuwe invalswegen om de prijs van eieren weer op peil te krijgen.”
Annet: “In de varkenshouderij zijn lage prijzen een structureel probleem. Jonge ondernemers moeten nadenken over hoe ze een meerwaarde voor hun product kunnen creëren op een manier die bij ze past.”

Wat is jullie gouden tip voor jonge intensieve ondernemers?

Piet: “Zorg dat je het beter doet dan een ander.”
Edward: “De kracht van ondernemen is het zien en durven pakken van kansen.”
Annet: “Stel jezelf open voor alles wat er om je heen gebeurt. Kijk verder dan je eigen bedrijf en leer van anderen.”

Piet Wisse

In het Friese Wâlterswâld runt Piet Wisse (27) samen met zijn vrouw een bedrijf met 700 witvleeskalveren. De kalveren worden door Wisse zelf ingekocht en verkocht. De passie van Wisse ligt bij het ondernemen en de kalveren: “Ik vind het een uitdaging om de kalveren zo goed mogelijk te laten groeien zonder de kostprijs uit het oog te verliezen.” Wil jij contact met NAJK-afgevaardigde Wisse over de kalverhouderijsector? Dat kan via zijn mobiele nummer: 06-274731841.

Edward Satkowski

Sinds twee jaar zit Edward Satkowski (23) in maatschap met een biologische pluimveehouder uit Gelderland. Samen houden ze op twee locaties in Eefden en Almen 15.000 leghennen. “Ik ben niet opgegroeid op een agrarisch bedrijf, maar heb wel altijd de ambitie gehad om boer te worden. Inmiddels werk ik meer dan zes jaar bij deze pluimveehouder en de kans om het bedrijf over te nemen deed zich voor. Die kans heb ik met beide handen gegrepen”, aldus Satkowski. Wil jij sparren met Satkowski over de pluimveesector? Je kan hem bereiken op zijn mobiele nummer: 06-53935054.

Annet van den Akker

Annet van den Akker (27) is door familie, vrienden en kennissen geïnteresseerd geraakt in de agrarische sector, met name de varkenshouderij. Na ruim zes jaar bij een gesloten varkenstopfokbedrijf gewerkt te hebben, is Van den Akker sinds juni 2013 werkzaam als accountmanager en backofficemedewerker voor een varkensfokkerijorganisatie. “De varkenshouderij is een dynamische sector. De ontwikkelingen gaan hard en er liggen veel uitdagingen en kansen voor de sector”, aldus Van den Akker. Wil jij in contact komen met Van den Akker over zaken in de varkenshouderij of de intensieve sector? Dat kan via haar mobiele nummer: 06-18060795 en haar mailadres: avandenakker@najk.nl.

Bekijk hier het opgemaakte interview. 

Johan de Jong teelt 36 hectare appels en peren

Op 36 hectare in Leerbroek, Harmelen en Kedichem teelt Johan de Jong (28) in VOF met zijn ouders en broer zeven rassen appels en peren. Op de hoofdlocatie van fruitbedrijf De Jong in Leerbroek wordt naast de boomgaard gewerkt aan het koelen, sorteren, verpakken, verkopen en transporteren van hardfruit voor eigen bedrijf en voor derden. Johan is verantwoordelijk voor de teelt van het fruit en het toedienen van gewasbeschermingsmiddelen in de boomgaard.

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Groei

“Naast de fruitteelt, verzorgen we ook dienstverlening als koelen, sorteren en verpakken voor andere fruitbedrijven”, vertelt Johan. Vanuit de toenemende vraag voor deze dienstverlening is het bedrijf van familie De Jong in de afgelopen vijftien jaar enorm gegroeid. Inmiddels telen ze op 36 hectare appels en peren, daarnaast koelen, sorteren, verpakken, verkopen en transporteren ze fruit. “Dat doen we voor bedrijven door heel Nederland”, vertelt Johan. “Zo’n 90% van het fruit dat over onze sorteerbanden gaat, is voor andere bedrijven.”

Passie

“Ik zit in VOF met mijn broer en ouders. Mijn zus werkt in loondienst op de sorteerafdeling”, legt Johan uit. De passie van Johan in het familiebedrijf ligt bij de fruitteelt. “Het hele plaatje van mooi fruit tot een financieel goed resultaat, dat vind ik interessant.” In de vennootschap heeft elke vennoot zijn eigen specialisatie. Zo is Johan verantwoordelijk voor de fruitteelt, zijn broer Dirk voor de commerciële tak, zijn vader voor de sorteerafdeling en zijn moeder neemt de boekhouding voor haar rekening.

Ziektes en plagen

“Gewasbescherming is heel belangrijk in onze teelt”, vindt Johan. “Als we niet spuiten, dan krijgen we last van ziektes en plagen in onze boomgaard.” Vanaf het voorjaar, als de boom begint uit te lopen, tot juni is gewasbescherming een groot aandachtspunt in de boomgaard van familie De Jong. Op jaarbasis schat Johan dat hij vijftien uur per hectare gewasbeschermingsmiddelen toedient. Schurft, een schimmel die zorgt voor zwarte plekken op appels en peren, is een van de belangrijkste plaagdoeners in de teelt van appels en peren.

Advies

Voor het spuiten werkt De Jong met een teeltadviseur en een vast model dat op basis van vorige bespuitingen en het klimaat berekent wanneer er weer gespoten moet worden. “Ik wil niet overmatig spuiten, daarom moet ik goed inspelen op de weersvoorspelling. De teeltadviseur en het werken met zo’n model helpen mij om een betere indicatie te maken van wanneer ik wat moet spuiten”, vertelt Johan.

Gevolgen

“Tegen plagen in de fruitteelt is goed te spuiten”, geeft Johan aan. “Maar als het misgaat, dan is het ook goed mis.” Afgelopen seizoen kampte de boomgaard van familie De Jong met een koude en natte bloeiperiode. “In de oogst van vorig jaar was dat terug te zien”, geeft Johan aan. Voor het aankomende seizoen heeft dat ook gevolgen: “We moeten harder werken om de schimmels van afgelopen jaar te verwijderen.”

Minder middelen

Ondanks dat vele spuitmomenten nodig zijn op het bedrijf van De Jong, ziet Johan de noodzaak om minder chemische middelen te gebruiken. “Er worden steeds meer middelen verboden of er worden beperkingen opgelegd. We zijn continu op zoek naar mogelijkheden om minder te spuiten of met middelen van biologische oorsprong te werken.”

Natuurlijke vijanden

“Wij werken met een natuurlijke vijand voor fruitmotaantasting”, vertelt Johan. “Veel natuurlijke vijanden voor plagen in de boomgaard zijn er niet of ze zijn moeilijk verkrijgbaar en prijzig. Het toedienen van gewasbeschermingsmiddelen is daardoor voor ons een goedkopere oplossing.”

Genetische modificatie

Helemaal geen gewasbeschermingsmiddelen meer toepassen in de fruitteelt is onmogelijk, voorziet Johan. “In de biologische teelt wordt veel kalkzwavel gespoten. Zij moeten vaker spuiten dan gangbare telers en de kwaliteit van het fruit is onder de maat.” Wel denkt Johan dat met genetische modificatie veel te winnen is in het reduceren van gewasbeschermingsmiddelen. “Ik spuit gemiddeld 22 keer per jaar tegen schurft. Als schurft er door genetische modificatie uitgehaald kan worden, zou dat veel spuitbeurten schelen”, legt Johan uit.

Schurftresistent ras

Een stormloop van consumenten op schurftresistente rassen is er echter niet, zo ervoer Johan vorig jaar. Hij teelde het schurftresistente appelras ‘Santana’. “Ik heb in dat ras twee keer gespoten tegen schurft”, vertelt Johan. “Ondanks het sterk verminderde aantal spuitbeurten, was de appel slecht verkoopbaar. Dat vind ik jammer. Voor de Nederlandse fruitteelt is dit een goed product, maar het wordt niet opgepakt door media en consumenten”, concludeert Johan.

Consument

Vorig seizoen stond de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) bij familie De Jong op de stoep. Een echtpaar dat naast een perceel van De Jong woont, kreeg last van hoestbuien. “Daarnaast dacht het echtpaar, omdat ik vanwege het klimaat voornamelijk vroeg in de ochtend of in de avond spuit, dat mijn werkzaamheden het daglicht niet konden verdragen”, vertelt Johan. De AIVD heeft zijn percelen en spuit onderzocht op onder andere middelengebruik, de wijze en tijd van toediening. “Alles is uiteindelijk goedgekeurd.”

Verschuiving

Johan voorziet, ondanks de discussie in de samenleving en politiek over gewasbeschermingsmiddelen, niet direct gevaren voor de fruitteelt. “De fruitteelt zal altijd blijven. Er zal wel een verschuiving komen in het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen”, verwacht Johan. “We moeten meer op onze middelen letten of de consument moet schade aan het product accepteren.”

Jonge melkveehouders ontvangen € 2.500,- voor uitvinding

De teelt van ruwvoer speelt een belangrijke rol in de toekomst. Om op efficiënte wijze een zo hoog mogelijke opbrengst van grasland te halen, bedachten de Friese melkveehouders Arjan Stokman (21) en Rutger van de Streek (22) de ‘Fertiseed’, een machine die kan bemesten en bijzaaien in één werkgang. Dit functionele idee werd beloond door het Innovatiefonds voor Telers. De jonge ondernemers kregen de aanmoedigingsprijs ter waarde van € 2.500,-.

Tekst: Ellen van den Manacker

Constante graslandopbrengst

De studie Agrarisch Ondernemerschap in Dronten zette de twee melkveehouders aan het denken. “Via een externe schoolopdracht over de kringloopwijzer zagen we dat er veel verschil zit in de gemiddelde graslandopbrengst bij melkveehouders”, vertelt Arjan. De mannen vonden dat er een oplossing moest komen om een constante opbrengst van het grasland te realiseren.

Bijzaaien in het voorjaar

In Friesland hebben de melkveehouders veel schade in het grasland door muizen en ganzen. “Om die schade te repareren zaaien wij, vlak na het bemesten, bij in het voorjaar in plaats van in het najaar. Toen dachten Arjan en ik: één en één is twee”, aldus Rutger. Het idee voor een machine om te bemesten en bij te zaaien werd geboren. “Dat zijn twee bewerkingen in één machine. Dit scheelt een rit, wat brandstof bespaart. Ook wordt de bodemdruk hierdoor verlaagd en is er, omdat de mineralen bij de kiemplantjes beschikbaar zijn, een betere opkomst van het gewas”, legt Rutger uit.

‘Nooit geschoten is altijd mis’

Het idee werd ingediend bij het Innovatiefonds voor Telers. “We meldden ons aan onder het motto ‘nooit geschoten is altijd mis’. Als we de prijs zouden winnen, dan konden we ons plan uitwerken”, geeft Rutger aan. De studenten waren blij verrast toen ze hoorden dat ze de aanmoedigingsprijs ter waarde van € 2.500,- hadden gewonnen. Rutger: “We zijn gelijk aan de slag gegaan met de uitwerking van ons idee.”

Simpele oplossing

Een simpele handeling voor de innovatie van Stokman en Van de Streek bleek echter niet de oplossing te zijn. “We mengden het zaad door de mesttank en bemestte het land”, legt Arjan uit. “Het zaad mengde niet goed door de mest, waardoor het niet evenredig werd verspreid over het perceel.”

Venturi-systeem

Inmiddels hebben de ondernemers hun idee verder uitgedacht. “Als we het zaad gaan doseren bij de uitgang van de bemester, dan wordt het zaad gelijkmatig over het grasland verdeeld”, vertelt Arjan. Tussen de slang van de mesttank naar de bemester willen de jongens een venturi-systeem monteren. Arjan: “Dit systeem zorgt ervoor dat het zaad vanuit een aangekoppeld doseerbakje in de slang wordt gezogen en via de bemester gelijkmatig in de zode wordt gebracht.”

Proefjes

Aankomend seizoen gaan de Friese jongens hun idee uitwerken. Het prijzengeld kunnen ze daarbij goed gebruiken. “We willen verschillende proefjes met het venturi-systeem, bemestingstechnieken en watertoevoer doen om het optimale resultaat uit het graszaad te halen”, aldus de mannen.